وب سایت علیرضا صائبی وبلاگ علیرضا صائبی
« حکایاتی از قراردادهای فناوری اطلاعات . بخش سوم
قدم سوم: روشی را برای عقد قرارداد انتخاب کنید که به نفع شماست.
یکی از دیالوگ‌های مشهور زمان انعقاد قراردادهای برای من این بوده: “هر طور میگید ببندیم آقای مهندس … می‌خوایید ساعتی … توافق‌نامه … قرارداد یا هر طور شما میگید … نه آقای دکتر خواهش میکنم … فرقی نمی‌کنه … هر طور شما صلاح بدونید همونطور عمل می‌کنیم” … اشتباه می‌کردم … فرق می‌کرد … مسئله اصلی اینجاست که مدیران مالی کارفرما برای اینکه بتوانند از فصول بودجه و اعتباراتی که دارند، آنطور که می‌خواهند برداشت کنند شما را وادار می‌کنند کلمات و عبارات خاصی در موضوع قرارداد خود ذکر نموده و یا تسویه حساب را به نحو خاصی انجام دهید که بعضی از این حالات به نفع شما نیست و بعدا در حسابرسی مالیاتی و یا حسابرسی تامین اجتماعی برای بیمه، باعث تغییر برآورد سود شما و در نتیجه حق بیمه قرارداد یا مالیات شرکت خواهد شد. فراموش نکنید که راه و روش پرداخت را مدیر مالی و ذی‌حساب سازمان یا شرکت کارفرمای شما تعیین می‌کند. پس اگر عباراتی شنیدید مثل اینکه: “نه … ما اصلا همچین قراردادی نمی‌توانیم ببندیم یا نبستیم” خیلی روی آن حساب نکنید. حتما راه حلی برای مسئله هست که اگر “حاج آقا”، “مدیر کل”، “معاون” یا کس دیگری دستور آن را بدهد، می‌توانند به آن روش عمل کنند. البته متقاعد کردن این حضرات بر عهده شما نیست و بهتر است این کار را رابط یا کارفرمای شما انجام دهد. پیشنهاد میکنم خیلی در این زمینه‌ها به مدیران فناوری اطلاعات دل نبندید و سعی کنید بیشتر مسئله را با مدیران اداری و مالی یا روسای ایشان حل و فصل کنید.
برای آشنایی دوستان جوان‌ترم بعضی از انواع همکاری شما با کارفرما بعنوان مثال ذکر میکنم:
-
۱) قرارداد: که به نظر من بدترین نوع همکاری است، بدترین وجه اینستکه (در هر صورت) نیازمند مفاصا حساب بیمه است. بسیار مطلوب کارفرماست. چندین فاز برای آن تعریف می‌شود که بایستی تک به تک در انتهای کار تعیین تکلیف شود. حتما کسورات حسن انجام کار دارد. در زمان دریافت مفاصا حساب، فقط خدا می‌داند که درصد بیمه متعلقه به قرارداد چقدر است. (حداقل تا حالا سه بار برایم پیش آمده که یک قرارداد را دوبار برای دریافت مفاصا حساب به بیمه بردم و دو نرخ متفاوت برای بیمه آن تعیین کرده‌اند. یکی دو بار هم اصلا بیمه نخواسته و مفاصا حساب را صادر کرده‌اند! اما در بیشتر اوقات ۱۶٫۶۷% از قرارداد را بعنوان حق بیمه بصورت سپرده در وجه بیمه تامین اجتماعی واریز کردم تا مفاصا حساب مرا صادر کنند و بعد آن را به کارفرما داده‌ام که (معمولا ۱۰%) پرداخت آخر مرا که گرو مفاصا حساب بیمه نگهداشته بوده آزاد کند و بعد نامه‌ای به بیمه بنویسد که نام کارکنان آن قرارداد در آن ذکر شده باشد و بعد از آن بابت نرخ تعیین شده بیمه تامین اجتماعی برگه اعتراض و درخواست تجدید نظر بنویسم (با توجه به اینکه بیمه کارکنان قرارداد از دفتر شرکت پرداخت می‌شده) و بعد از سه-چهار ماه و چندین بار پیگیری وقت بدهند و در جلسه مدارک بیمه‌های پرداخت شده را ارائه دهم و کلی دلیل ۶ در ۴ بیاورم تا جناب همایونی، حضرت اشرف، قبله عالم، سلطان معظم و نماینده دائم، تام‌الاختیار و غیرقابل تعویض پروردگار عالم در امور بیمه قراردادها، آن خلد آشیان و بزرگ مانع‌گذاران، قبول کنند که چون بیمه همکاران از دفتر پرداخت شده نیازی به پرداخت بیمه قرارداد نیست و دستور دهند بخشی از مبلغی که برای دریافت مفاصا حساب واریز شده را نگهداشته (مثلا ۱۰%) و بقیه را (مثلا ۶%) آزاد کنند که شرکت به آن میزان از تامین اجتماعی بستانکار شود که در قراردادهای بعدی از بدهی شرکت کسر شود. طبیعتا تعیین این درصدها مطابق تشخیص همایونی است و قاعده خاصی ندارد. البته در یک مورد هم ۴% را چک کشیده‌اند و نقدی (پس از گذشت ۶ ماه از واریز وجه سپرده) دریافت کرده‌ام. هر چند از خود حضرت اشرف که بپرسید می‌گویند بنا به کلماتی که در موضوع قرارداد و شرح خدمات آن نوشته شده درصد بیمه کاملا روشن است (که بالاتر عرض کردم که تا حالا سه بار من این روشنایی را دیده‌ام!)(از کلمات که فراموش نکرده‌اید …). حال از این به بعد با دارایی طرف حساب هستید و داستان‌هایی که سر شما را با آن‌ها درد نمی‌آورم. در این نوع همکاری بایستی حتما در ابتدای کار همه شرائط را بسنجید و این نوع هزینه‌های وارده بر پروژه را برآورد کنید و بعد وارد کار شوید.
-
۲) کار ساعتی: یکی از روش‌های ساده برای همکاری با سازمان‌ها در مبالغ پائین، کار بصورت ساعتی است. سازمان یا شرکت با شما و همکاران شما (بصورت جدا جدا یا یکجا) قراردادهایی با مبلغ پائین منعقد می‌کند و شما ساعت کار ارائه می‌دهید و ایشان مبالغ را در وجه شما (شخصی، تیمی یا شرکتی) پرداخت می‌کنند. چالشی‌ترین بخش موضوع در این نوع همکاری آنست‌که آیا کارفرما ساعات کاری پیمانکار را می‌پذیرد یا خیر؟ در صورتی که برآورد می‌کنید در این موضوع اختلافی پدید خواهد آمد، پیش از آغاز هر فاز از کار، زمان مورد نیاز برای آن را (بصورت حداکثری) برآورد نموده و طی صورتجلسه‌ای به تائید نماینده کارفرما برسانید. لذا وی می‌داند که بابت این سری کارها حداکثر فلان مبلغ خواهد پرداخت و اگر دوره پرداخت را نیز ماهانه در نظر بگیرید، معمولا بدون دردسر با کارفرما تسویه حساب خواهید نمود. این نوع همکاری حتی می‌تواند در قالب “خرید خدمات کارشناسی” نیز مطرح شود. مثلا “خرید خدمات کارشناسی توسعه نرم‌افزار مدیریت یکپارچه هوشمند جامع …” که معنی آن اینستکه اعضاء تیم کارشناسی ساعات کاری خود را در (مثلا در نرم‌افزاری مانند پیرنگ) ثبت نموده و در انتهای دوره توافق شده (مثلا ماهانه) به کارفرما اعلام می‌نمایند. این ساعات کاری می‌توانند برای نقش‌های مختلف همکار در تیم بصورت مجزا محاسبه شده (مثلا مدیر ساعتی a تومان و برنامه‌نویس ساعتی b تومان ) و یا یک عدد واحد بعنوان میانگین ارزش نفر/ساعت کار برای همه نقش‌ها در نظر گرفته شود. در این زمینه سازمان نظام صنفی رایانه هر سال جدول تعرفه هزینه کارهای مختلف مطرح در یک پروژه را منتشر می‌نماید(برای دریافت فایل تعرفه‌های ۱۳۹۳ اینجا و برای دریافت فایل اکسل محاسباتی اینجا کلید کنید. برای محاسبه تعرفه سال‌های بعد از ۱۳۹۳ بصورت خلاصه می‌توانید معادل نرخ افزایش تعرفه سالیانه (مثلا ۲۰%) را به نرخ‌های سال قبلی اضافه کنید.). در مورد این نوع همکاری لازم است کمی بیشتر به وجه حلال و حرام صورت وضعیت دقت کنید، به این معنی که باید ساعاتی که گزارش می‌کنید خیلی دقیق باشد و به همین منظور توصیه میکنم از ابزارهای مدیریت عملکرد استفاده کنید. همانطور که اشاره کردم این نوع همکاری برای ارقام پائین (مثلا برای سال ۱۳۹۳ زیر ۱۱۵ میلیون تومان در سال به ازاء یک نفر) بسیار روش مناسبی است ولی برای ارقام بالاتر آن را پیشنهاد نمی‌کنم.
-
۳) فروش محصول: یکی از راه‌های بسیار ساده در همکاری بین پیمانکار و کارفرماست. در این حالت شما محصولی را دارید یا تهیه می‌کنید و آن را به کارفرما مانند یک کالا می‌فروشید. تسویه حساب در این روش نیز بسیار ساده است. ابتدا یک پیش فاکتور به کارفرما ارائه دهید. با تائید کارفرما، فاکتور هزینه‌ها را به وی تسلیم نمایید تا بر آن اساس مبلغی را بعنوان پیش پرداخت پرداخت نماید. کار را انجام داده و تحویل دهید و بقیه مبلغ فاکتور را به سادگی از کارفرما دریافت کنید. تصور میکنم حتی در رقم‌های بالا نیز کار با فاکتور از انعقاد قرارداد خیلی ساده‌تر باشد.
-
۴) فروش خدمت: فروش خدمت می‌تواند یکی از حالات همکاری بصورت ساعتی باشد که پیشتر توضیح دادم. اما حالت دیگری هم برای خرید خدمت توسط کارفرما وجود دارد که طی چند سال گذشته نزد کارفرمایان ایرانی (اعم از دولتی یا خصوصی) رواج یافته است. مشابه این حالت دوم را احتمالا با عنوان Software as a Service می‌شناسید. به این صورت که مثلا شما یک نرم‌افزار اتوماسیون اداری را تهیه کرده‌اید یا قرار است طراحی و تامین کنید. کارفرما بجای اینکه برای کل نرم‌افزار و پشتیبانی آن مبالغی را به شما پرداخت کند، به ازاء هر نامه‌ای که در سیستم ثبت می‌شود مبلغی را به شما پرداخت می‌نماید. مثلا بجای اینکه نرم‌افزار را به قیمت ۱۰۰ میلیون تومان از شما بخرد یا با شما قرارداد توسعه آن را منعقد کند، پس از راه‌اندازی سامانه، به ازاء هر مکاتبه ۵۰۰۰ تومان به شما پرداخت خواهد نمود و تا زمانی که این مبلغ را به شما می‌پردازد شرح خدمات مشخصی (مانند توسعه، پشتیبانی کاربران، رفع خطا یا مانند آن) را از شما طلب می‌کند. مثلا در یکی از پروژه‌ها سامانه‌ای برای مدیریت ارتباطات مردمی به یک وزارت‌خانه داده بودم. ایشان هر سه چهار ماه مبلغی را بابت اعتبار مدیریت یک تعداد رکورد معین پرداخت می‌کردند. مثل زمانی که شما خط اعتباری موبایل خود را شارژ می‌کنید. شخصا این حالت را برای اجرای پروژه‌های نرم‌افزاری بسیار می‌پسندم و معتقدم این حالت باعث زنده‌ماندن پیمانکار و انجام کار کارفرما خواهد بود. همچنین در برخی حالات شما می‌توانید طی توافقی با کارفرماهای مختلف از یک سامانه روی یک سخت‌افزار واحد برای انجام امور چندین کارفرما استفاده نمایید که در این حالت لازم نیست کارفرما برای تامین و نگهداری سرورها و پهنای باند سمت سرور و اینطور مسائل هزینه‌ای پرداخت کند و تمام هزینه در قالب هزینه خرید خدمت قابل تسویه خواهد بود. این تسویه می‌تواند پیش از انجام کار (در قالب اعتبار بصورت فاکتوری) و یا پس از انجام کار (در قالب صورت هزینه عملکرد با اخذ تضمین‌های کافی) انجام پذیرد. همچین تسویه حساب می‌تواند در دوره‌های زمانی ثابت (مثلا ماهانه) و یا بر اساس تعداد تراکنش مشخص انجام پذیرد. اخیرا راه‌کارهایی نیز از سوی دولت برای آن پیدا شده که تحت نام “هزینه از محل وجوه اداره شده” شناخته می‌شود. به این معنی که سازمان مبلغی را بصورت قرض در اختیار عامل چهارم (معتمد خود) قرارمی‌دهد و او از آن محل به توسعه سرویس و راه‌اندازی آن مشغول شده و سپس از محل عوارض (هزینه به ازاء هر تراکنش) با سازمان تسویه حساب می‌نمایند. البته هنوز کارفرمایان دولتی در برابر این نوع تسویه حساب مقاومت می‌کنند، اما فکر میکنم در آینده این روش رواج بسیاری خواهد یافت.
-
۵) توافق‌نامه: توافق‌نامه طیف وسیعی از انواع همکاری را پوشش می‌دهد. شما می‌توانید برای درگیر نشدن با برخی رویه‌های بیمه و مالیات فقط کلمه “قرارداد” را در سند همکاری به “توافق‌نامه” تغییر دهید و میلیون‌ها تومان وقت و اعصاب خود را حفظ کنید! همچنین می‌توانید یک توفق‌نامه کلی منعقد کنید و ذیل آن محصول، خدمات کارشناسی و یا حتی سرویس (به معنایی نزدیک به SaaS) بفروشید. حتی می‌توانید یک توافق‌نامه ۳ یا ۵ ساله بنویسید و هر سال رقم و شرائط و همه چیز را تغییر دهید و خیالتان راحت باشد که هیچ مشکلی برای شما و کارفرمای محترم پیش نخواهد آمد. بنابراین برای ارقام بالا و یا پروژه‌هایی که ترکیبی از فروش محصول و خدمت و بومی‌سازی و خدمات کارشناسی و موارد متنوع دیگر هستند و قصد دارید که همه آن‌ها را تحت قالب یک سند همکاری ذکر کنید، به راحتی می‌توانید از توافق‌نامه استفاده کنید و چون اسم آن “قرارداد” نیست، یکسری از الزامات را شامل نخواهد شد.
-
حال با همه این توضیحات لازم است شرائط و جزئیات هر نوع همکاری را بر حسب وضعیت پروژه و مجموعه خود برآورد نموده و یکی از این انواع یا انواع دیگر همکاری که منافع بیشتری را برای شما به همراه خواهد داشت را به کارفرمای خود پیشنهاد دهید.
به خاطر داشته باشید:
«کارفرمای شما اگر تمایل به همکاری با شما داشته باشد، راه‌کار قانونی و عرفی آن را خواهد یافت.»
حکایاتی از قراردادهای فناوری اطلاعات . بخش پنجم »
سلامت باشید … نظر لطف شماست … خوشحالم که پسندیدید :-)
تا پایان این قسمت رو یک نفس خوندم عالی بود و بسیار موثر، ممنون جناب مهندس