برنامه به سوی فردا که روزهای پنجشنبه از ساعت ۱۱:۱۰ از رادیو اقتصاد پخش میشود برنامهای است که به تشریح کاربردهای فناوری اطلاعات در امور روزمره و به زبانی ساده میپردازد.
شما میتوانید نظرات ارزشمند خود را در انتهای همین مطلب ثبت و یا به صورت مستقیم برای نویسنده از طریق فرم تماس با من ارسال فرمایید.
مجری برنامه: در برنامه امروز طبق روال برنامههای گذشته در خدمت کارشناس محترم برنامه جناب آقای مهندس علیرضا صائبی هستیم و همچنین از حضور ارزشمند میهمان محترم برنامه جناب آقای مهندس سیامک رفعتی معاون آمار و اطلاعات مراکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه بهرهمند خواهیم شد.امروز در برنامه به سوی فردا به موضوع استفاده از خدمات الکترونیک قوه قضائیه خواهیم پرداخت.
در ابتدا گزارشی پخش شد که نشان میداد اطلاعرسانی قوه قضائیه از خدمات الکترونیکی که دارد در سطح جامعه بسیار ضعیف بوده و اگر خدمتی را ارائه داده است به دلیل ضعف در اطلاعرسانی خیلیها از آنها آگاهی ندارند. از اقای مهندس صائبی درخواست میکنم که توضیحاتی را راجع به آن بفرمایند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): البته در برنامههای گذشته به سوی فردا شاهد این موضوع بودیم که بسیاری از خدماتی که در سازمانهای دولتی و حاکمیتی (دولتی نه صرفا به معنای دولت و قوه مجریه) اکثر خدماتی که راهاندازی شده و اتفاقا خدمات خوب و مثمرثمری هم هست، جزئیات روش استفاده از آن خدمات خیلی برای مردم شناخته شده نیست. موضوع هم مربوط به اطلاعرسانی در گروههای عام است، چون در گروههای مرجع بعضی اوقات اطلاعرسانی انجام میشود و خیلی خوب هم به نتیجه میرسد. مثلا در وزارت بازرگانی در اصناف یک اطلاعیهای را میبینید. و یا در وزارت بهداشت میبینید که در رستورانها یک اطلاعرسانی خوبی صورت گرفته است. اما اینها گروههای مرجع خاص هستند و عام مردم نیستند و لازم است که هم از طریق این رسانه و رسانههای دیداری و هم از طریق ارتباط مستقیم بین دستگاهها و جامعه این اطلاعرسانی انجام شود که یکی از اهداف برنامههای ما هم همین موضوع است.
در خصوص قوهقضائیه، پهنه و گستره خدماتی که قوه قضائیه به مردم ارائه میدهدبسیار زیاد است، البته به عام مردم اشاره میکنم و گروههای خاص مثل مشاورین حقوقی، وکلا و گروههای دیگری مثل کارکنان قوه قضائیه خدمات متفاوتی است. موضوع بحث ما در این برنامه عام مردم و هموطنان عزیز است. قوه قضائیه از مسئله دادرسی و مسائل مربوط به دادگستری کارهایی را انجام میدهد تا اطلاعرسانی قضائیو حقوقی، تا مسائل مختلفی که من با توجه به حضور جناب آقای رفعتی ترجیح می دهم که ایشان یک توضیح راجع به اینکه، اصولا چه نوع خدماتی، خدمات قوه قضائیه به مردم از نوع حاکمیتی به عام مردم طلقی میشود.
میهمان برنامه(آقای مهندس رفعتی): در ابتدا در مورد مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوهقضائیه توضیحی را عرض کنم. مرکز آمار و فناوری اطلاعات اخیرا در قوه قضائیه ایجاد شد، با آمدن حضرت آیتالله لاریجانی، در قوه قضائیه مرکزی ایجاد شد به نام مرکز آمار و فناوری اطلاعات که وظیفه اصلی این مرکز این است که فعالیتهای در حوزه فناوری اطلاعات را یکپارچهسازی کرده و به صورت تجمیع شده در اختیار مردم قرار دهد. اگر قرار باشد که یک سرویسی ارائه شود قاعدتا باید ساختار سازمانی مناسب و یک تشکیلات مناسبی وجود داشته باشد. این تشکیلات قبلا در قوه قضائیه وجود نداشت. ماموریت اصلی این مرکز به صورت کلی توسعه خدمات الکترونیکی مردم و دادگستریها بوده است که در این دو سال اخیر که شروع به کار کرده است، در زمینه توسعه خدمات الکتریکی، توسعه بسترهای ارتباطی و توسعه شبکهای فعالتهایی داشته است که در طول برنامه ریز تمام آنها را عنوان خواهم کرد. همچنین در قانون پنجم برنامه توسعه کشور هم به فناوری اطلاعات به صورت خیلی خاص در ماده ۲۱۱ اشاره شده است. و این به قوه قضائیه تکلیف شده است که لازمه توسعه قضائی، توسعه فناوری اطلاعات است.
اگر بخواهیم فرآیند رسیدگی را از ابتدا، یعنی از زمانی که پرونده ثبت میشود تا زمانی که اجرای احکام انجام میشود، دستهبندی کنیم میتوان چهار حوزه اصلی را در نظر گرفت که فناوری اطلاعات میتواند به این حوزهها کمک کند.
شاید مردم را به طور خاص جدا نکنیم. در هر صورت گروهی که پشتیبانی این کار را انجام میدهند اگر سرویسهای مناسبی داشته باشند مردم قطعا میتوانند سرعت کار را ببینند. شما وقتی که با یک سیستم سنتی سروکار دارید و سیستمههای مکانیزه درون دستگاهی وجود ندارند، مردم اطلاع دادرسی دارند. وقتی سیستم مکانیزه داخل مجموعه اضافه میشود سرعت رسیدگی افزوده میشود و مردم نتایج آن را میبینند. نتایجی که مردم میبینند دو دستهاند. یکسری خدمات تعاملی است که مردم با آن در ارتباط هستند. و یکسری خدماتی هستند که بر اساس سرویسهایی که گذاشتهایم، مردم نتیجه آن را میبینند و مستقیما با آن درگیر نیستند. به همین دلیل من فکر می کنم گستره فناوری اطلاعات در قوه قضائیه را در چهار دسته کلی میشود تقسیم کرد.
حوزه اول سیستمهایی هستند که به فرآیندهای اجرایی و عملیاتی کمک میکنند. در نظر داشته باشید افراد از زمانی که در دستگاه قضایی طرح دعوی میکنند، تا زمانی که حکم اجرا شود از محل ثبت شکوایه، یعنی از زمانی که میخواهند شکوایه خود را ثبت کنند و دادخواست داشته باشند، دوست دارند که یک سرویس الکترونیکی داشته باشند. در هنگام دعوی، از زمانی که مستلزمات پرونده تشکیل شود، برای استعلام، صدور رای و … تمام این موارد نیازمند این است که سیستمهایی وجود داشته باشد که بتواند کار را تسهیل کند. تسهیل در کار یک طرف قضیه است و به وجود نیامدن مشکلات طرف دیگر قضیه است. مردم هم دوست دارند که کارشان سریع انجام شود و هم اینکه هیچ اشتباهی در پرونده ایشان به وجود نیاید. سیستم مکانیزه کاملا این کار را به طور دقیق انجام میدهد.
حوزه دوم کار را میتوان در فرآیندهای مدیریتی و نظارتی خلاصه کرد. یعنی کا بتوانیم سیستمهایی را برنامهریزی کنیم که بتواند در این فرآیندها به ما کمک کند. که میتواند استانداردهای مورد نظر سازمان را تغییر دهد. تصمیمات سازمانی را میتواند تغییر دهد. تغییراتی میتواد اتخاذ شود که برای تمام کشور از آن استفاده کرد. واین موضوع بحث مکاتبان و کاغذبازیها را کم میکند، که یکی از مشکلات بزرگ مردم در دستگاههای قضایی همین امر است. کارکردهای خارج از استاندارد و روال که میتواند در اطلاعات دادرسی و هزینههایی که به مردم تحمیل میشود کمک به سزایی کند. وقتی که شما فرآیندی را بررسی میکنید، وقتی سیستم دستی باشد، حتی ارسال یک نامه زمان بسیار زیادی را میطلبید اما با سیستمهای مکانیزه این ام با سرعت بالا انجام خواهد شد.
حوزه سوم حوزه اطلاعرسانی است که ما در خصوص مراحل رسیدگی، کاستیها و نیازمندیها که در پرونده داریم میتوانیم اطلاعرسانی کنیم. در خصوص سوابق، مثلا کسی میخواهد سوابق کاری خود را مشاهده کند میتواند از این حوزه استفاده کند.
حوزه چهارم، خدمات الکترونیکی تعاملی است که مابین مردم و قوهقضائیه صورت میپذیرد. این قسمتی است که مردم خودشان مستقیما و بدون واسطه با دستگاه قضایی ارتباط پیدا میکنند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): این طور که از بحث متوجه شدیم ، اگر در یک سازمان، سیستمهای درون سازمانی برای رسیدگی به فرآیندهای تعاملی با مردم وجود داشته باشد، مثل دبیرخانه، اتوماسیون، ارسال مراسلات و نرمافزارهایی از این دست، این باعث میشود که سرعت کار سازمان بالا رود و در نتیجه سرعت پاسخدهی به مخاطبین هم افزایش یابد. همانطور که شما هم اشاره کردید به تازهگی در قوه قضائیه شاهد ایجاد وکارکرد مرکز فناوری اطلاعات هستیم که این با توجه به موقعیتی که ما فعلا از لحاظ خدمات فناوری اطلاعات در دنیا داریم رسالت مرکز فناوری اطلاعات را خیلی سنگین و خیلی پررنگ در قوه قضائیه نشان خواهد داد. به این معنا که قوه قضائیه باید از مرکز فناوری اطلاعاتش که دو سال که تاسیس شده است، کارها و خدماتی را ارائه دهد که شاید این خدمات برای سالهای ۱۹۹۰ و یا ۱۹۹۵ کشوهای توسعهیافته است. در زمینه اطلاعرسانی، هم اطلاعرسانی قضایی و هم اطلاعرسانی سوابق و مراحل رسیدگی به پرونده وجود دارد. من در این زمینه سایت خوبی را برای قوه قضائیه دیدهام که حتی تا محاسبه مهریه و..در پورتال قوه قضائیه امکان انجام داشت. راجع به پورتال قوه قضائیه توضیحی بفرمایید.
میهمان برنامه(اقای مهندس رفعتی): این سایتی که شما میفرمایید وجود دارد که آدرس آن www.judcms.ir میباشد. قوه قضائیه یک پورتال خبرگزاری دارد به نشانی www.iran.ir . که در این پایگاه اطلاعرسانی، بیشتر مباحث خبری که در قوه قضائیه مطرح میشود، عنوان میشود. قوه قضائیه علاوه بر این ۴۳ پایگاه اینترنتی دیگر نیز دارد که زیر پورتالهای قوه قضائیه هستند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در حوزه اطلاعرسانی، آیا این اطلاعرسانی یک طرفه است و یا اطلاعرسانی از رسیدگی و … هم داریم؟ من مطلع هستم که سامانه پیامکی هم در قوه قضائیه داریم. راجع به آن هم توضیحی بفرمایید. و اگر صلاحمیدانید راجع یه فرآیند رسیدگی از ابتدا توضیح دهید.
میهمان برنامه(آقای مهندس رفعتی): در حال حاضر این اطلاعرسانی فعلا یک طرفه است(از قوه قضائیه به مردم) ولی در برنامههای بعدی است که به صورت دوطرفه این کار انجام شود. فرآیند رسیدگی، مراحلی که قرار گرفتند، تغییراتی که در مسیر فرآیند رسیدگی داشتهاند را در طرفین دعوی و یا افرادی که شکایت کرده اند و…. را توضیح خواهیم داد.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): منضور از دعوی، طرح دعوی و طرح خواسته قضایی از قوه قضائیه است. آقای مهندس رفعتی در حال حاضر حوزههایی که بیشترین تعامل مستقیم مردم با قوه قضائیه وجود دارد چه حوزههایی است؟
میهمان برنامه(آقای مهندس رفعتی): من فکر میکنم، در ابتدا یک توضیح درباره برنامههای قوهقضائیه در حوزه فناوری اطلاعات داشتهباشیم، چون تمام مواردی که شما میفرمائید در این برنامهها دیده شده است. و ما اگر به صورت کلانتر به آن نگاه کنیم، قابل استفادهتر خواهد بود. همانطور که میدانید، اگر قرار باشد توسعهای در هر حوزهای وجود داشته باشد نیاز به طرح و برنامه راهبردی مربوط به خود دارد. یکی از راهبردهایی که در توسعه قضایی کشور به آن اشاره کردهاند، بحث بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده است.با توجه به چشم انداز ۲۰ساله کشور و رسالت برنامه قضایی، عدالت به عنوان محور فعالیتها قرار گرفته است. و به همین دلیل در حوزه فناوری اطلاعات طرحی به نام طرح ملی عدالت الکترونیک، کلید خورده است. که این طرح به تصویب شورای عالی قضایی هم رسیده و در حال تهیه مستندات و اسناد بالادستی طرح هستیم. این طرح در نهایت میخواهد حضور در دنیای شبکهای را برای استفاده مستقیم مردم از مباحث الکترونیکی ایجاد نماید. اگر به صورت عام به این طرح نگاه کنیم، پنج حوزه راهبردی دارد که حوزه اول جامعه قضائی شبکهای ، حوزه دوم منابع انسانی آموزش و پژوهش شبکهای، حوزه سوم دسترسی شبکهای، حوزه چهارم اقتصاد شبکهای و حوزه پنجم سیاست گزاری شبکهای میباشد. که داخل هر کدام از این حوزهها پروژههای مرتبط به آن معرفی شده است که برخی از آنها را معرفی کرده و ارتباطاتش را با مباحثی که مردم ارتباط دارد را به صورت مشخص مطرح کنیم.
در جامعه قضایی شبکهای، اولین پروژهای که میشود مطرح کرد، پروژه نظام جامع آماری است. یکی از مباحثی که ما برای برنامهریزی مدیریت باید بدانیم و مهمترین چیزی که شاید نیاز باشد که یک مدیر بداند، این است که اطلاعات و آمار مناسبی باید داشته باشد به همین دلیل یکی از پروژههایی که در مرکز آمار و فناوری اطلاعات در راستای این طرح کلید خورد نظام جامع آماری بوده است. که در فاز اول آن که در حال اجرا میباشد، اطلاعات کلیه دادگستریهای کشور، در فرآیند رسیدگی از مرحله تعداد پرونده تا اتهام و خواسته، زمان رسیدگی و مباحث بازداشتی و… همه در داخل این گزارش مطرح شده است. این گزارشات به صورت ماهانه در اختیار مدیران قرار میگیرد. مدیران با این گزارشات میتوانند برنامهریزی جامعی برای مشکلاتی که داخل قوه قضائیه است، داشته باشند. از طرفی هم افراد دیگر جامعه میتوانند از این گزارشات استفاده کنند. دانشگاهیها میتوانند ازبانکهایی که ایجاد شده است، استفاده نمایند. در پیشگیری از وقوع جرم قابلیت استفاده دارد. و همه اینها بر مردم تاثیرگزار است. علاوه بر این، بحثهای عملکرد دستگاه،میاحثی است که در مورد تراکم داخل دستگاه قضایی میباشد. وقتی تراکم در دسترس مدیران قرار میگیرد، بهسمت این میروند که از تکنولوژیهای جدید استفاده کنند تا بتوانند این تراکم را کاهش دهند.(منظور تراکم کاری در پروندهها میباشد). وقتی این آمارها در کنار هم قرار گرفته میشود، افراد میتوانند از آن استفاده مناسبتری کنند. شاید یکی از مواردی که میشود از آن استفاده کرد این باشد که، مثلا فردی که در دستگاه قضایی با یک شکلی و اتهام خاصی وارد شده است و یک نتیجهای گرفته است. افراد مختلف اگر با همین شرایط باشند و بانکی داشته باشیم که افراد مختلف بتوانند از آن استفاده کنند، خودشان میتوانند در این مسیر شیهسازی شده قرار بگیرند، بدانند اگر شخصی با این مشخصات و اتهام وارد دستگا قضایی شود نتیجه آن چه خواهد شد. شاید از طرح دعوی جلوگیری شود. این موردی است که مردم هم میتوانند از آن استفاده کنند.
پروژههای بعدی که داخل جامعه قضایی میتوان از آن صحبت کرد، پروژه سیستم پرونده قضایی یا همان CMS(سامانه مدیریت پرونده قضایی) است. این سامانه در حال حاضر سامانه درون سازمانی است و مردم خیلی با آن به صورت مستقیم درگیر نیستند. کار اصلی این سامانه را اگر بخواهیم در یک جمله بیان کنیم. سیستمی است برای کمک به اشخاص مرتبط با پروندههای قضایی. شامل کادر اداری و قضایی دادگاهها و کادر اداری و مدیریت قوه قضائیه و اصحاب دعوی. که برای دریافت و مدیریت بهتر پروندههای قضایی با استفاده از فناوری اطلاعات ایجاد میشود. تمامی افرادی که در رسیدگی به پروندههای حقوقی و قضایی درگیر هستند میتوانند از این سامانه استفاده کنند نتایج این سامانه در اختیار وب گاهها قرار میگیرد و مردم از طریق این سامانه می توانند تعاملاتشان را انجام دهند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در واقع این سامانه دعوی و درخواست مردم را میگیرد که در قوه قضائیه به آن خواسته میگویند، یعنی چیزی که شخص شاکی در دادسرا مطرح میکند.
میهمان برنامه(آقای مهندس رفعتی): اتهام یا خواسته در مورد مسائل حقوقی به صورت خواسته مطرح میشود و در مورد مسائل حقوقی به صورت اتهام مطرح میشود.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): سامانه CMS،اتهام یا خواستهای که شاکی مطرح میکند را از او میگیرد، و از طرفی با قاضی و رسیدگیکننده و عوامل شعبه رسیدگیکننده و یا تشکیلات رسیدگی کننده در ارتباط است و اطلاعات آنها را ثبت میکند. و از همین سامانه به مدیران قوه قضائیه اطلاعرسانی میشود.
همانطور که آقای مهندس رفعتی توضیح فرمودند، از ایشان میخواهم که خیلی مختصر بفرمایند که بین CMS سامانه مدیریت پرونده الکترونیک، و سامانه نظام جامعه آماری چه ارتباطی وجود دارد و از این ارتباط مردم چگونه منتفع خواهند شد. این دو سامانه هر دو سامانه درون سازمانی هستند و هیچ تعامل مستقیمی بین مردم و این دو سامانه وجود ندارد اما ما این اطمینان خاطر را به مخاطبین عزیز دادیم که اتفاقات زیادی بر اثر اجرای این سامانهها میافتد، علی الخصوص در رابطه با سامانه مدیریت پرونده، جلوگیری از تغییر پرونده، صحت پرونده، بالا رفتن سرعت انتقال اطلاعات و ازهمه مهمتر ثبت اطلاعات، خواسته نتایج و آرا. آیا همه اینها در این سامانهها انجام میشود؟
میهمان برنامه(آقای مهندس رفعتی): سامانه الکترونیک پرونده قضایی، خدمات تعاملی مستقیم با مردم ندارد ولی مردم با ان کار دارند. از محل ثبت شکوایه و دادخواست تا صدور رای تمام فرآیند دادرسی داخل این پرونده است. این سامانه در ۳۱ استان کشور در بیش از ۵۰۰ بخش و شهرستان و بیش از ۷۰۰ نقطه قضایی و نزدیک به ۹۰۰۰ شعبه وجود دارد. افراد از تمام قسمتهای کشور به این سامانه دسترسی دارند. گسترهی این سامانه نشان میدهد که چقدر مردم میتوانند از قسمتهای مختلف با دستگاههای قضایی ارتباط برقرار کنند. دستاوردهایی که این سامانه دارد بسیار گسترده است. تاثیری که بر روی مردم میگذارد. کیفیت و کمیت دادرسی را تحت تاثیر قرار میدهد و سرعت و دقت را بسیار افزایش میدهد. بانکهای اطلاعاتی ایجاد میکند که همه پیشینههای پروندههای گذشته در داخل آنها ثبت شده است. از طرح دعاوی که تکراری هستند جلوگیری میکند. برقراری ارتباط مراجع قضایی با سازمانهای دیگر و بازیابی پروندهها را تصریح میکند. و این مسئله بسیار مهمی است. یعنی بازیابی اطلاعات پروندهای را اگر بتواند سرعت ببخشد زمان بسیار زیادی را از رسیدگی کننده زنده خواهد کرد.
در قسمت دیگر بر روی توانایی ارزیابی و نظارت دستگاه کمک میکند. ارزشیابی و نظارت سلسله مراتبی بر روی دستگاهها را تسهیل میکند. اگر ما قبلا میخواستیم کار نظارتی بر روی دستگاه قضایی انجام دهیم، به صورت رندوم چند نقطه را انتخاب کرده و همان نقاط را بررسی میکردیم. ولی الان این سیستم میتواند نقاط ضعف دستگاه را به ما بدهد، جاهایی که مردم در آن قسمتها مشکل دارند و گرفتاریشان زیاد است و فرآیند رسیدگی طولانی شده است و مردم شکایت دارند به این وسیله به سادگی شناخته خواهد شد. یعنی با توجه به این سیستم نظارت یک نظات از پیش تعیین شده خواهد بود. یعنی ما پیشبینی میکنیم که در کجاها مشکل داریم و به سراغ همانها خواهیم رفت. در پیشگیری از جرائم و کاهش تخلفات در فرآیند دادرسی کمک خواهد کرد. تغییرات را در سیستم اجازه نخواهد داد که به سادگی انجام شود. اگر تغییری در سیستم(در محتویات پرونده) انجام شود آن تغییرات قابل پیگیری خواهند بود. تبادل و انتقال اطلاعات هم با امنیت مناسبتر و بهتری صورت خواهد گرفت.
خدمات الکترونیکی که میخواهد به مردم داده شود، قاعدتا باید بر روی چنین بستری سوار شود. جایی که همه اطلاعات وجود دارد و مردم از این اطلاعات میتوانند استفاده کنند و تا این بستر کامل به وجود نیاید و ما تمام اطلاعات کشور را نتوانیم در یک بستر جامع و کامل داشته باشیم نمیتوانیم سرویس مناسبی را ارائه دهیم. بنابراین لازمه خدمات الکترونیک داشتن اطلاعات جامع و کامل است که ما به دنبال آن رفتهایم. در مورد فرهنگسازی هم این سیستم فعال است.
در مورد بحث نظام آماری قوه قضائیه کمکی که این سیستم میتواند داشته باشد این است که تعاریفی که وجود دارد الان استاندارد شده است. یعنی وقتی در دستگاه قضایی اپراتوری از پشت سیستم یک اتهامی را انتخاب میکند چون همه چیز مشخص و مکانیزه است، همان اتهام انتخاب میشود. بنابراین آمارهایی که میتوانیم بگیریم آمارهای صحیح و دقیقتری خواهد بود. در این حالت دستیابی به اطلاعات بسیار سریع است. شما در نظر بگیرید داخل نرمافزار مدیریت پرونده قضایی بیش از پانصد موضوع اطلاعاتی که همه ثبت میشود و قبلا به صورت دستی اصلا امکان نداشت که این اطلاعات جمع شود. و این سیستم مکانیزه توانسته است به بحث آمار این کمک را بکند. در تحلیل و گزارشات تجمعی توانسته است کمک کند. پیامدهای قضایی را میتوان از این سیستم امکانسنجی کرد و اگر موردی دیدیم در مجموعهای به هر وقت که خواستیم میتوانیم با روندهایی که وجود دارد و به صورت سریع و مکانیزه و آنلاین جمعآوری میشود به راحتی میتوانیم پیشبینی کنیم.
در برنامه آینده نیز به خدمات الکترونیک قوهقضائیه خواهیم پرداخت.
عوامل این برنامه:
· سردبیر: خانم مرضیه سالک
· گوینده: خانم رفعتی
· کارشناس برنامه: آقای مهندس علیرضا صائبی
· میهمان برنامه: آقای مهندس رفعتی
تهیه کننده: جناب آقای فنایی
· گزارشگر: خانم افشار
· نشر الکترونیک: خانم کریمی