برنامه به سوی فردا که روزهای پنجشنبه از ساعت ۱۱:۱۰ از رادیو اقتصاد پخش میشود برنامهای است که به تشریح کاربردهای فناوری اطلاعات در امور روزمره و به زبانی ساده میپردازد.
شما میتوانید نظرات ارزشمند خود را در انتهای همین مطلب ثبت و یا به صورت مستقیم برای نویسنده از طریق فرم تماس با من ارسال فرمایید.
مجری برنامه: این سومین برنامه است که به یکی دیگر از خدمات دولت الکترونیک، یعنی پرونده الکترونیکی سلامت میپردازد. در برنامه امروز با کارشناس محترم برنامه جناب آقای مهندس علیرضا صائبی همراه خواهیم بود و همچنین در خدمت میهمان محترم برنامه جناب آقای دکتر حسین ریاضی مشاور وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و مسئول دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت خواهیم بود.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در سری برنامههایی که این برنامه سومین برنامه از آن است که در خدمت جناب آقای دکتر ریاضی هستیم، و من مجددا از ایشان نهایت تشکر و قدردانی را دارم که وقت گرانبهای خود را در اختیار این برنامه قرار دادند. بحث پرونده الکترونیکی سلامت و بعضی از خدمات دیگری که وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی به عموم مردم و به واحدهای درون سازمانی خود مثل بیمارستانها و دانشگاههای علوم پزشکی ارائه میکند، موضوع بحث هفته گذشته برنامه به سوی فردا بود. در برنامه هفته گذشته مطالبی بیان شد مبنی بر اینکه، پرنده الکترونیکی سلامت در هفت استان به صورت نمونه شروع به کار کرده است. در مباحث مربوط به حوزه بهداشت در سه استان، بحث پزشک خانواده راهاندازی شده است و در حال گذراندن دوره گزار خود میباشد و آقای دکتر ریاضی اشاره فرمودند که این برنامه تا پایان سال ۹۴ به مدت پنج سال پوشش کشوری پیدا خواهد کرد. حوزهای از خدمات که در رابطه با توزیع دارو و احراز اصالت دارو و رساندن دارو به دست بیمارانی که نیازمند آن داروی خاص هستند، مطرح شد. در برنامه اول نیز که دو هفته پیش خدمت شما ارائه شد، سایت اینترنتی www.behdasht.gov.ir به عنوان مرجع ارائه این خدمات و محل یکپارچه و متمرکز ارائه خدمات به مردم معرفی شد. در برنامه امروز هم اگر توفیقی حاصل شود، جنبههای دیگری از مسئله پرونده الکترونیک سلامت را بررسی خواهیم کرد. همانطور که در برنامه گذشته صحبت شد پرونده الکترونیک سلامت ابعاد بسیار گستردهای دارد. بخشی از آن مسائل محرمانه اطلاعات است، بخشی از آن سوابق درمان و بیماری است و بخشی هم دسترسی به اطلاعات توسط عاملین حوزه سلامت در جامعه است.
برای بیماران و برای هموطنان و برای افراد حقیقی استفاده کننده از این خدمات طبیعتا استفاده از این خدمات، خیلی حائز توجه و دارای منافع است. برای دستگاههای مدیریتی و مدیران نظام سلامت هم منافع خاص خود را دارد، در شناخت بیماریها و مراجعات و روند درمان در کشور که در برنامه هفته گذشته به آن اشاره کردیم. در اینجا یک سوال میماند، این طرح چه مشوقهایی دارد برای اینکه پزشکان ما و یا دستگاههای مرتبط با این سیستم مثل آزمایشگاهها، رادیولوژیها، بنگاههایی که فرد حقیقی نیستند اطلاعات را در این طرح ثبت کنند و بشود به این اطلاعات دسترسی پیدا کرد. چون به هرحال یکی از مسائل مهم مبدا ورود اطلاعات است. از آقای دکتر ریاضی خواهش میکنم اگر توضیحی در این زمینه وجود دارد، بفرمایند.
میهمان برنامه(آقای دکتر ریاضی): این سوال را من به چشم ضمانتهای اجرایی این طرح میبینم و سوال خیلی خوب و جالبی است. پیشبینیهایی که برای عملیاتی شدن پرونده الکترونیکی سلامت صورت گرفت است، بخشی از آن برمیگردد به مراکز تولیدکننده این داده. که همانجاهایی هستند که خدمتشان را مستقیما به مردم ارائه میدهند. یکی از این موارد بحث نظام اعتباربخشی بیمارستانهای کشور است. نظامی که هر ساله ارزشیابی بر روی فعالیت بیمارستانها انجام میدهد و یک رتبهای به بیمارستان اختصاص پیدا میکند که اصطلاحا رتبه یک یا دو و سه میباشد و بیمارستانها را با این درجه یک و دو و سه میشناسند. بیمارستانهایی که رتبه یک دارند از کیفیت بالاتری برخوردارند و متناسب با این کیفیت بهتر هزینه هایی که از ارائه آن خدمت مطالبه میکنند بیشتر خواهد بود. در واقع به سود بیمارستان است که درجه یک باشد تا بتواند گردش مالی و سود بیشتری داشته باشد. یکی از مواردی که در نظام اعتباربخشی دیده شده است بحث راهاندازی پرونده الکترونیک سلامت است. یعنی اینکه آن بیمارستان مجهز به سیستم اطلاعاتی باشد و به این سامانه متصل باشد. از طرف دیگر، ما بحث تعرفه پرونده الکترونیکی را برای اولین بار در کشور دنبال میکنیم. همانطور که برای انتقال وجوه در بانکداری الکترونیکی تعرفه مشخصی داریم برای تشکیل و به روزرسانی پرونده هم تعرفهای در نظر گرفتهایم که انشاءالله از سال آینده با تصویب در هیئت دولت و شورای بیمه لازمالاجرا خواهد بود. تلاشمان این است که این هزینه هم تحت پوشش سازمانهای بیمهگر قرار گیرد تا نیاز نباشد مردم هم از جیب خود این هزینه را پرداخت کنند. بحث بعدی شرکتهای تولید کننده این سیستمهای اطلاعاتی و بخش خصوصی است که ما چه مکانیسمهایی را برای آنها دیدهایم. برای اولینبار امسال بحث ارزشیابی و صدور گواهی برای محصولات سیستمهای اطلاعات بیمارستانی را در دستور کار قرار دادهایم. در حال حاضر حدود ۲۵ شرکت در کشور در این حوزه فعال هستند و ما اعتقاد داریم توسعه سلامت الکترونیک و پرونده سلامت بدون حمایت بخش خصوصی و افزایش ظرفیتها و توانمندیهایشان امکانپذیر نخواهد بود. در نتیجه استانداردها و مباحث مهمی که در ایجاد و توسعه این سامانه در کشور داریم را به آنها منعکس کردهایم و ـموزش لازم به انها داده شده و در قالب شاخصها و معیارهایی، محصولات مورد ارزشیابی قرار میگیرند. بیمارستانهای دولتی مکلف شدهاند امسال صرفا از محصولاتی استفاده کنند که این گواهی رتبهبندی را دارند و همین پیش بینی را ما برای بخش خصوصی کردهایم چون نظام اعتبار بخشی بخشهای خصوصی را هم شامل میشود و در ماده قانونی که مندرج در برنامه پنجم توسعه است کل حوزه دولتی و غیر دولتی را پوشش داده که همه مکلف هستند بحث پرونده الکترونیکی سلامت را دنبال کنند. مجموع این جهاد و مکانیسمها کمک خواهد کرد که انگیزهای برای تولید کنندگان این اطلاعات فراهم شود که این اطلاعات را به صورت الکترونیکی ثبت کنند. بعضی از بیمارستانها میدانیم که مستندسازی خیلی قوی ندارند. خصوصا حوزههای خصوصی، یکی از راههای نظارت بهتر برای مستندسازی میتواند پرونده الکترونیکی سلامت باشد که کیفیت اطلاعات ثبت شده را بررسی کند و به صورت خودکار در ارزشیابی آنها مورد توجه قرار دهد.
مجری برنامه: در گزارشی که در برنامه پخش شد مواردی مطرح شد که نشان میدهد که انتظار و توقع مردم خدمترسانی بیشتر و سهلالوصول بودن خدمات از طریق خدمات الکترونیکی حوزه سلامت و حوزههای دیگر است و دوست دارند این خدمات به نحوی ارائه شود که به نحو احسنت بتوانند از انها استفاده کنند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): من فکر میکنم حوزههایی که در صحبت مردم در گزارشات این برنامه و در برنامههای گذشته پخش شد، جزء قدیمیترین مطالبات مردم از حوزه سلامت بوده است. مثلا ثبت وقت آزمایشگاه، ثبت وقت دکتر، دریافت نتیجه آزمایشات یا مثلا دریافت نتیجه رادیولوژی و … در مجموع کمتر تلف شدن وقت شهروندان جزء مطالبات اولیه این حوزه بوده است. شاید بتوان گفت این جزء آن حوزههایی بوده که اولینبار حوزه سلامت را به رفتن به سمت فناوری اطلاعات تشویق کرده است. برای اینکه به سوال و ابهامی که در گزارش مطرح بود پاسخ دهم، اینها در حوزه کاری وزارت بهداشت قرار میگیرد به چه صورت است؟
میهمان برنامه(آقای دکتر ریاضی): حوزه جالبی است شاید برای خیلی از مردم عزیز دور از ذهن باشد که یک نفر اینترنتی بخواهد یک نوبت پزشکی را رزرو کند. من یک مثال عملیاتی میزنم، درمانگاههای بیمارستان یافتآباد تهران که در جنوب شهر تهران قرار دارد مجهز به این سیستم هستند و در حال حاضر حدود ۳۰۰نفر به صورت اینتزنتی در ماه برای مراجعه به این درمانگاه نوبت رزرو میکنند. این خود نشان میدهد که امکاناتی که از طریق فناوری اطلاعات در اختیار مردم است، آنقدر گسترده است که علاقهمند هستند از این سرویسها استفاده کنند. اما با توجه به اینکه سیاست وزارت بهداشت کاهش پرداخت از جیب هزینههای سلامت برای مردم است، گاهی اوقات باعث میشود این خدمات صرفا در برنامههای وزارت بهداشت جاری شود. ما به صورت توزیع شده میتوانیم این خدمات را برای مردم از طریق بیمارستانها و سایر درمانگاهها قرار دهیم . اما گاهی اوقات باعث میشود که عملا این خدمات را در برنامههای جاری وزارتخانه متمرکز کنیم. مثلا در طرح پزشک خانواده پیشبینی شده که این نوبتدهیها به صورت الکترونیکی هم قابل انجام باشد. برای اینکه مردم مستقیما به سطوح بالاتر، متخصص و فوقتخصص مراجعه نکنند و در جریان پزشک خانواده قرار بگیرند و اگر مشکلشان با یک پزشک عمومی برطرف میشود آن خدمات به آنها ارائه شود و بعد به سطوح بالاتر ارجاع داده شوند. بسیاری از این خدمات هم توسط بخش خصوصی در حال حاضر به مردم ارائه میشود. بیمارستان و آزمایشگاههایی را میشناسم که بعد از اینکه آزمایشات را برای بیمار انجام میدهند و نمونه را میگیرند یک کد رهگیری هم به ایشان میدهند که از طریق وبسایت آن بیمارستان پاسخ آزمایشات در اختیار آن فرد قرار خواهد گرفت و دیگر نیاز به مراجعه حضوری برای دریافت پاسخ آزمایشات وجود ندارد. این امکانات الان در سراسر کشور قابل ارائه خواهد بود و نیاز به یک سری فرهنگسازی و آموزش و اطلاعرسانی دارد که بتوانیم توسعه آن را شاهد باشیم.
مجری برنامه: ما سالهاست که راجع به سیستم ارجاء در نظام پزشکی هم صحبت میکنیم. آیا در خدمات الکترونیکی سلامت، این سیستم جایی دارد که ما بتوانیم بیمار را راهنمایی کنیم. یعنی مشکلش را وارد سیستم کند و اعلام کند که همچین مشکلی دارد و سیستم او راهنمایی کند که مثلا از کجا و چگونه باید شروع کند. یعنی اگر شما به یک پزشک عمومی و به یک متخصص داخلی مراجعه کنید بهتر جواب میگیرید؟ آن هزینههای زیادی را که باعث خدمات تشخیصی که بیجا پرداخت میکنیم در این سیستم نداشته باشیم و باعث صرفهجویی هم شود.
میهمان برنامه(آقای دکتر ریاضی): این بحث از دو جنبه قابل بررسی است. یکی جنبههای فنی قضیه است که ما دانش پشکی را در سیستم اطلاعاتیمان تعریف کنیم و بعد خدمات الکترونیکی در اختیار مردم قرار دهیم که از طریق ثبت علائم و نشانههای بیماریشان آن سیستم راهنماییشان کند که مثلا ممکن است چه بیماریهایی برای شما وجود داشته باشد و چه اقدامات پیشگیرانه یا درمانی باید انجام دهید.
جنبه دیگر قضیه، جنبه پزشکی و حقوقی قضیه است. یعنی اینکه یک سوالی که مطرح میشود، آیا ما میتوانیم از یک نرمافزار انتظار داشته باشیم بدون اینکه معاینهای بر روی یک بیمار صورت گیرد، بدون اینکه پزشک به صورت حضوری مریض را ببیند و ملاقات حضوری داشته باشد، نسخهای را برای او بپیچد و یا یک پیشنهادی به او دهد. این جنبه باعث میشود که ما همیشه به این موضوع فکر کنیم که سیستمهای اطلاعاتی هیچوقت جای پزشکان و تیم معالج را نمیتوانند بگیرند و ممکن است به دلیل نقص اطلاعاتی که در آن نرمافزار وجود داشته باشد، یک توسعه و راهنمایی اشتباه به مریض صورت گیرد. به همین خاطر سیستمهای تصمیمیار و یا سیستمهایی که کمک میکند به پزشکان و تیم معالج در تشخیص و درمان همیشه مسئولیت تصمیمگیری بعد از ارائه آن پیشنهاد باز هم بر عهده آن پزشک معالج خواهد بود. در نتیجه م ا همین الان هم در مراکز پژوهشی و بعضی از مراکز ارائه خدمات این نرمافزارها را صرفا برای اطلاعرسانی بیماران داریم. اینکه مثلا یک نفر علائم خود را ثبت میکند و نرمافزار به او اخطار میدهد که مثلا ممکن است علامت سرطان وجود داشته باشد و به یک پزشک مراجعه کن که تشخیص دهد آیا یک چنین چیزی وجود دارد یا نه. اما به عنوان اینکه ما این سیستم اطلاعاتی را جایگزین ارائهدهندگان خدمات سلامت کنیم، هیچوقت این اتفاق نخواهد افتاد.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در فرمایشات آقای دکتر این نکته بود که بعضی از بیمارستانها و مراکز بهداشتی و درمانی و حوزههایی مثل آزمایشگاهها و رادیولوژیها هستند که مجهز به سیستمهای ارجاء، نوبتدهی، و اطلاعرسانی هستند و البته طبیعتا تعداد بسیار زیادی هم فعال هستندکه به این تجهیزات مجهز نشدهاند. امیدوارم که در اینده خیلی نزدیک شاهد این باشیم که از مزایای فناوری اطلاعات و کاربردهایش به سادگی بتوانیم استفاده کنیم البته با پیگیریهای بخش خصوصی و پیگیریهای خود بنگاهها و بیمارستانها باشد. علیالخصوص قشر محترم پزشکان که شاید پیگیری این قشر بتواند در اینجا برای مردم نقش ایفا کند و ابزارهایی که امروز در کشورهای توسعه یافته وجود دارد، در آمارهایی که میدیدم بیشتر بخشهای خصوصی، ارائهدهنده خدمات ارجاع بیماران و رسیدگی به امور بیماران هستند یعنی کلینیکها خصوصی که با یک شماره تلفن چهار رقمی درخواست بیمار را دریافت میکنند. پزشک اعزام میکنند و اطلاعات آن را ثبت میکنند، حتی حاصل پردازش آن اطلاعات را به مدیران نظام سلامت آن کشور ارائه میکنند. یکی از کلینیکهای خصوصی آلمان برای اطلاعاتشان قیمت گذاشته بودند. یعنی نظام سلامت این اطلاعات را میخرید، سرویسهایی بودند که مردم با اینها تماس میگرفتند، بیماری و مشکلشان را مطرح میکردند و اینها اعزام پزشک و رسیدگی به بیمار را انجام میدهند. دقت داشته باشید که بسیاری از این تحرکات ممکن است با پشتیبانی وزارت بهداشت انجام شود اما حقیقتا منبع تحرک در بخش خصوصی در بیمارستانها و در مراکز بهداشتی و درمانی کشور است.
بیش از پانزده، شانزده محوری که قرار بود در این برنامهها از آقای دکتر سوال شود باقی مانده است و مجبوریم که به دو سه مورد از مهمترین آنها بپردازیم.
یک رابطه تنگاتنگی بین حوزه بهداشت و درمان و بیمهها وجود دارد. حتما یک سر پرونده الکترونیک سلامت مربوط به بیمه و خدمات بیمهای و تعرفهای بیمه ای و رسیدگی بیمهای و مسائلی از این دست میباشد. از آقای دکتر درخواست میکنم که توضیح دهند اینها چهطور در پرونده الکترونیک سلامت لحاظ شده است؟
میهمان برنامه(آقای دکتر ریاضی): یکی از کاربردهای فناوری اطلاعات در سازمانهای بیمهگر، رسیدگی به اسناد پزشکی است، که در واقع سازمانهای بیمهگر، در حال حاضر بسیاری از اسناد پزشکی را به صورت دستی بررسی میکنند و به آنها رسیدگی میکند. وقتی این اسناد الکترونیکی شوند و ما بر روی آن صحه بگزاریم و همان ارزش اسناد کاغذی را برای ما داشته باشد ما میتوانیم از سیستمهای اطلاعاتی و نرمافزارهایی استفاده کنیم که هم کار رسیدگی را به صورت الکترونیکی انجام دهند و هم افراد و منابع انسانی که برای این کار نیاز داریم به شدت کاهش مییابد و هم اینکه اطلاعات شفافتر و دقیقتر خواهد شد. این تعاملی است که میتواند بین بیمه الکترونیکی و پرونده الکترونیکی سلامت انجام شود. حال که ما این بستر را فراهم کردهایم که اطلاعات سلامت شهروندان الکترونیکی شود، سازمانهای بیمهگر هم میتوانند نسبت به ارتقاء سیستمهای اطلاعاتیشان و همچنین ایجاد پردازشگرهای اسناد پزشکیشان اقدام کنند و به این سامانه متصل شوند و از ما سرویس بگیرند. نمونههای دیگری از خدمات که خدمتتان ارائه دادهایم بحث داشتن سوابق پزشکی افراد کشور است برای اینکه نیازهای مکرر خصوصا در مورد بیماران خاص نداشته باشیم و از طرف دیگر تجارب متعددی سازمانهای بیمهگر در استفاده از کارتهای هوشمند به جای دفترچههای بیمه داشتند که هنوز پراکندگی آن در سطح کشور اتفاق نیافتاده است. امیدواریم که این پتانسیلها بر روی همدیگر جمعآوری شود و بعضی از خدماتی که ما میتوانیم به پزشکان و مردم از طریق نسخه الکترونیکی بدهیم با برنامهای که سازمانهای بیمهگر با همدیگر داشته باشند بتواند این اتفاق بیافتد.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): پرونده الکترونیک سلامت حتما بحثی نیست که در چند برنامه کوتاه مدت بتوان ابعاد مختلف آن را باز کرد و ما در این چند برنامه حقیقتا در حد امکان و بضاعت خود به این موضوع پرداختیم و قطعا زحمات جناب آقای دکتر و همکارانشان خیلی فراتر از اینهاست و در طول مدت زمانی که آقای دکتر و همکارانشان بر روی این پروژه و طرح در وزارت بهداشت کار میکنند، حتما زحمات بسیار زیادی کشیده شده است.
میهمان برنامه(آقای دکتر ریاضی): در پایان میخواهم یک تشکر ویژه داشته باشم از این برنامه.در خصوص پرونده الکترونیک سلامت، شاید جامعترین برنامهای که تاکنون در حوزههای مختلف صدا و سیما به آن پرداخته شده است، همین برنامه میباشد و این نشان دهنده توجه و همت دستاندرکاران محترم برای فرهنگسازی و توجه به این خدمات است که جای تقدیر و تشکر دارد. و امیدوارم که این کاری که شروع شده است در برنامه پنجم توسعه به ثمر نشیند. شاید برنامه پنجم توسعه یکی از برنامههایی باشد که حوزهIT و فناوری اطلاعات در آن خیلی پررنگ است و بخشهای سلامت آن هم به همین نسبت خیلی پررنگتر از برنامههای قبل است و این نشاندهنده نیاز کشور به اجرای این برنامهها است. انشاءالله بتوانیم با کمک همدیگر به توسعه این پروتده سرعت بخشیم و به جایی برسیم که شهروندانمان از خدمات الکترونیکی در نظام سلامت لذت ببرند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): همانطور که قبلا عرض کردم وزارت بهداشت جزء پیشروان ارائه خدمات و نقاط تماس و خدمات تعاملی با مردم بوده و هست. ما در همه برنامهها میگوییم سیستمها مهماند، رویهها مهماند و استفاده از نرمافزار یا سختافزار خاص خیلی موضوع بحث نیست. شاید اولین یا دومین جایی که من تا کنون دیدهام که یک چنین کاری را انجام داده است وزارت بهداشت است. با یک شماره تلفن ساده امکان برقراری ارتباط را توسط مردم با خود فراهم آورده است. در یک چنین گستره سطح کشور، واقعا کار ارزشمندی است. امیدوارم در اینده هم باز بتوانیم وقت گرانبهای آقای دکتر ریاضی را در اختیار داشته باشیم و خبرهای جدیدی را از پرونده الکترونیکی سلامت و هم چنین ابعاد مختلف این طرح بزرگ و گسترده از ایشان بشنویم.
امروز در دنیا کارهایی انجام میشود که حوزه بهداشت و سلامت ما باید به آن سمت حرکت کند. امروزه در دنیا از روی پردازش اطلاعات بیمهای و اطلاعات پرونده الکترونیکی سلامت، حتی مباحث درمان و پیشگیریو ارائه خدمات با هزینه بسیار پایین، و حتی بعضی اوقات بدون هزینه انجام میشود، یعنی منافع حاصل از طرحهای بیمهای، هزینههای رسیدگی به خدمات درمانی و بهداشتی را جواب میدهد. با پردازش اطلاعات پیشگیریهایی انجام میشود که آن کشور را مستغنی میسازد. در مطالعات تیم تحقیقاتی این برنامه بود که در واقع با پردازش این اطلاعات از بروز خطراتی حتی پیشگیری کردهاند. همانطور که آقای دکتر فرمودند پیشگیری از گسترش سارس در چین مرهون هیچچیز نبود جز استفاده از فناوری اطلاعات. امیدوارم در حوزه ارتباطات الکترونیکی با سایر سازمانها، وزارت بهداشت بتواند گامهای بلندی بردارد. یعنی وزارت بهداشتی که با پلیس، شهرداری، قوه قضائیه و سازمانهای مختلف ارتباط اطلاعاتی بسیار زیادی دارد، امیدوارم همانطور که در این راستا قدم برمیدارد و ارتباطات خوبی را دارد بتواند سطح این ارتباطات را ارتقاء دهد و طوری شود که مدیران حوزه سلامت بتوانند با سیستمهای تصمیمیار مبتنی بر فناوری اطلاعات خدمات خود را برنامهریزی کنند و این واقعا دستاورد زحمات بسیار زیادی است که در این حوزه انجام شده است، ولی حقیقتا فضای خیلی خیلی گستردهای در خدمات حوزه سلامت، پیش روی آقای دکتر ریاضی و همکاران محترمشان است.
عوامل این برنامه:
· سردبیر: خانم مرضیه سالک
· گوینده: خانم رفعتی
· کارشناس برنامه: آقای مهندس علیرضا صائبی
· میهمان برنامه: آقای دکتر ریاضی
· تهیه کننده: جناب آقای فنایی
· گزارشگر: خانم افشار
· نشر الکترونیک: خانم کریمی