خانه / برنامه رادیویی اقتصاد فردا / فناوری اطلاعات و آمار در ایران؛ بخش اول

فناوری اطلاعات و آمار در ایران؛ بخش اول

زمان مطالعه: 14 دقیقه

برنامه به سوی فردا که روزهای پنج‌شنبه ساعت ۱۱:۰۵ از رادیو اقتصاد پخش می‌شود برنامه‌ای است که به تشریح کاربردهای فناوری اطلاعات در امور روزمره و به زبانی ساده می‌‌پردازد.

شما می‌توانید نظرات ارزشمند خود را در انتهای همین مطلب ثبت و یا به صورت مستقیم برای نویسنده از طریق فرم تماس با من ارسال فرمایید.

این برنامه، برنامه شصت و هفتم از سری برنامه‌های به سوی فردا است.

مجری برنامه‌: در این برنامه وضعیت IT در مرکز آمار ایران را مورد بررسی قرار خواهیم داد و طبق روال برنامه‌های گذشته در خدمت کارشناس محترم برنامه جناب آقای مهندس علیرضا صائبی هستیم. همچنین افتخار حضور میهمان گرانقدر جناب آقای مهندس رضایی معاون محترم فناوری اطلاعات مرکز آمار ایران را در این برنامه خواهیم داشت. از آقای مهندس صائبی دعوت می‌کنم تا مروری داشته باشند بر برنامه گذشته و وارد بحث امروز شویم.

کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در برنامه­های گذشته بسوی فردا در رابطه با مباحث هویت الکترونیکی و بعضی از خدماتی که در این حوزه از سوی دستگاه­های حاکمیتی در کشور ارائه می­شود صحبت کردیم و برخی از کاربردهای این مسائل را با یکدیگر بررسی کردیم و یک سؤال بسیار کلیدی هم پرسیده­ شد. این سؤال را مجدداً می‌پرسم و می‌خواهم توجه مدیران را در سازمان­های مختلف به این موضوع جلب می‌کنم،‌و آن سوال این است که چرا فرم کاغذی دریافت اطلاعات فردی را به مخاطبین خود می­دهیم؟ مدیران باید به این نکته توجه داشته باشند که هر فرمی که می‌بینند که اطلاعات فردی در آن پر می­شود، اگر دقت کنند که چرا این اطلاعات پر می­گردد می­توان تغییرات بسیار اساسی در تعامل با مخاطبین در سازمان بوجود آورد. مخاطبین برنامه بسوی فردا عام مردم می­باشند. امیدواریم خدماتی که دستگاه­های اجرایی کشور در حوزه فناوری اطلاعات به مردم می­دهند را بتوانیم به درستی معرفی کنیم. لذا این سوال بسیار کلیدی است که چرا اطلاعات فردی مردم را روی کاغذ دریافت می­کنیم و به صورت الکترونیکی دریافت نمی­کنیم؟ دومین سؤال مهم و ضروری که شاید بهتر است از خودمان بپرسیم، (که دستگاه­های اجرایی و این برنامه موضوع پاسخ تقریبی به این سوال خواهد بود) و آن این است که آیا ما وقتی که تصمیمی می­گیریم که مربوط به عام مردم است مثل تصمیمات اجتماعی و یا اقتصادی، آیا این تصمیم را براساس اطلاعات و آمارها می­گیریم و یا خیر براساس برداشت‌های شخصی از تجاربمان و گفته­هایی که از اطراف شنیده­ایم؟ سؤال کلیدی اینجا است که آیا ما به آمارهایی که برای تصمیم­گیری خود نیاز داریم دسترسی داریم؟

در این برنامه در خدمت آقای مهندس رضایی معاون فناوری اطلاعات مرکز آماری ایران هستیم که شاید بهتر از هر کس دیگری بتوانند به این سؤال پاسخ دهند.

آقای مهندس رضایی، قبل از پاسخ به این سؤال خواهش می­کنم که راجع به خدمات عمومی که در حال حاضر در حوزه آمارهای ما به نهادهای حاکمیتی، بنگاه­ها و یا عام مردم داده می­شود توضیح مختصری بفرمایید تا بعد وارد این سؤال شویم که آیا ما تصمیمات خود را می­توانیم براساس آمارها بر کشور بگیریم یا خیر؟

میهمان برنامه(آقای مهندس رضایی): ابتدا گفته­هایم را با قانون مرکز آماری ایران شروع می­کنم. در قانون مرکز آمار ایران در ماده ۳ وظایفی را برای مرکز آمار ایران تعریف کرده است که انجام سرشماری­های عمومی و آمارگیری­های نمونه­ای در بخش­های اجتماعی و اقتصادی و سایر بخش­ها، تهیه آمارهای لازم به منظور تامین نیازمندی­های برنامه­ریزی و هدف­های برنامه­های عمرانی، به هنگام‌داشتن قالبهای آماری است و طبیعی است که وقتی این اطلاعات آماده شد باید در اختیار قرار گیرد و در کنار این قضیه بحث حساب‌های ملی و شاخص­های قیمت و همچنین در خصوص آمارهای ثبتی بحث سالنامه آماری کشور به عنوان شاخص این آمارها به عنوان وظیفه درنظر گرفته شده است.

در این چارچوب یک نظام آماری در کشور داریم که نظام آماری عمدتاً این گونه تعریف می­گردد که مجموعه­ای از سازمان­ها و واحدهای آماری در داخل کشور که همه آنها از سوی دولت وظیفه جمع­آوری، تهیه، تولید، پردازش و انتشار آمارهای رسمی را برعهده دارند. حال آمار رسمی به چه آماری گفته می‌شود؟ آمارهای رسمی، آمارهایی است که توسط نظام آماری کشور تولید و منتشر می­شود. درواقع آمارهایی هستند که باید در اختیار برنامه‌ریزان قرار بگیرد و وظیفه مرکز آمار ایران این است که آمارهای مورد نیاز برنامه­ریزان کشور را تولید کند و طبیعی است که در این فرآیند سایر محققین و افرادی که نیاز به آمارهای کشور دارند در سطوح مختلف می‌توانند به آن آمارها دسترسی پیدا کنند و از آنها استفاده کنند.

برای این منظور مرکز آماری ایران فعالیت­هایی را برای خود تعریف کرده و یک‌سری فعالیت­ها را در قالب برنامه­ی ملی آمار برای سایر دستگاه­های دولتی تعریف کرده است. آنچه که برای خود مرکز آمار ایران از نظر وظایف ذاتی تعریف شده، این است که سرشماری­ها را انجام دهد. سرشماری­ها انواع و اقسامی دارند مانند سرشماری نفوس و مسکن که هر ۱۰ سال یک بار انجام می­شود و از امسال اولین سرشماری نفوس و مسکن ۵ ساله را داشته­ایم. سرشماری‌های کشاورزی را داریم که معمولاً آن هم در فاصله ۱۰ ساله انجام می­شود و در سال‌های۷۲، ۸۲، انجام شده است و درسال ۹۲ یعنی در ۲ سال آینده این سرشماری را پیش رو خواهیم داشت.

برای انجام فعالیت­های غیر از سرشماری که طرح­های آماری هستند یک سری کارهایی باید در ابتدا صورت گیرد. در سرشماری­ها آنچه که عمدتاً مردم از سرشماری‌ها انتظار دارند و تقاضای آن را دارند یک سری آمارها است. سرشماری دو وظیفه دارد یکی اطلاعات مربوط به آن برش زمانی را تهیه کند و در اختیار مردم قرار دهد و نکته‌ی بعدی این است که چارچوب­های لازم را به­هنگام کند که بعداً در طرح­های آمارگیری در فاصله بین دو سرشماری به کمک آن چارچوب­ها بتوانیم مراجعه کنیم به واحدهای آماری که این واحدها یا خانوار هستند که چارچوبشان را در سرشماری­های نفوس و مسکن داریم و یا کارگاه هستند که این کارگاه در سرشماری مثل سرشماری­های کشاورزی و یا حتی در سرشماری نفوس و مسکن مشخص می­شود.

تا این قسمت بحث ما وظیفه تولید آمارها را داشته­ایم. از طرف دیگر آماری که تولید می­شود باید سهل و به سرعت دراختیار قرار گیرد در حقیقت آمارها نباید آماری کهنه باشد. بعد از اینکه داده­های آماری جمع­ شد چه سرشماری، چه طرح‌های آماری، فرایند پردازش صورت می­گیرد که این پردازش به صورت طبیعی زمانی می­برد. اگر فرم‌های مورد استفاده ما به صورت فرم­های کاغذی باشند طبیعی است که زمان پردازش آن زمان طولانی­تری خواهد شد. پس اولین گامی که ما را به سمتی می­برد که روش جمع­آوری خود را تغییر دهیم نیاز کاربران ما است. از زمانی که طرح آماری یا سرشماری را انجام داده­ایم اگر که اطلاعات و داده­های آماری را به صورت الکترونیکی جمع­آوری کرده باشیم انتشار هم می­تواند سریع­تر باشد. برای مثال سرشماری عمومی نفوس و مسکن را در سال ۱۳۹۰ در آبان ماه به صورت کاغذی انجام دادیم. زمان پردازش این داده­های آماری در این سرشماری ۶ ماه معمول است. در همین سرشماری جمع­آوری داده‌های بخشی از حوزه­ها را به صورت الکترونیکی و با استفاده از PDA انجام داده­ایم. وقتی داده­ها را به صورت الکترونیکی جمع­آوری می­کنیم تقریباً زمان پردازش آن به نصف می­رسد. عموماً در انجام سرشماری‌های نفوس و مسکن ۶ ماه زمان می­گذاریم برای اینکه نتایج را منتشر کنیم ولی در همین سرشماری با همین روش که افراد مراجعه کنند و داده­ها را اگر به صورت الکترونیکی دریافت می‌کردیم حداکثر به ۳ ماه می­رسد یعنی در این صورت زمان ما به صورت نصف خواهد بود. برای این منظور مرکز فعالیت­های خیلی خوبی را داشته و سعی بر این است که داده­ها را به صورت الکترونیکی و به سرعت در اختیار قرار دهیم. در طرف دیگر بحث می­توانیم داده را به صورت کاغذی جمع­آوری کنیم ولی پردازش طولانی می­گردد. اگر انتشار هم کاغذی باشد آن هم زمان دسترسی را طولانی­تر می­کند.

اولین گامی که مرکز انجام داده این است که حداقل زمان انتشار را کوتاه نماید. در وب­گاه مرکز آمار ایران (درگاه ملی مرکز) از سنوات قبل داده­های آماری را به محض اینکه نتایج طرح­ها مشخص می­شود بر روی سایت مرکز آمار ایران قرار می­دهیم و سعی می­کنیم که سری زمانی اینها هم حفظ شود. این درگاه در حال حاضر بسیار فعال است. شاید برای اولین بار باشد که عرض می­کنم، حداقل روزانه ۱۰۰۰۰ مراجعه به سایت مرکزی آمار ایران انجام می­شود که ۵۰۰۰ از این مراجعات صرفاً داده­های آماری را درخواست می­کنند. ۵۰۰۰ مراجعه دیگر بیشتر مربوط به بحث­های دیگر می­باشد که بیشتر بحث­های اطلاع­رسانی را در این زمینه دارد. این مراجعات هم از طرف اشخاص و هم از طرف سازمان­ها انجام می­گیرد، ولیکن وقتی که تعداد ۵۰۰۰ مراجعه باشد پس در این صورت عمدتاً اشخاص هستند. دستگاه­های ما معمولا تعریف شده­اند و این دستگاه­ها اطلاعات را عمدتاً به صورت یک جا می­خواهند. کاری که مرکز آمار ایران انجام داده این است که برای داده­های عمومی رقمی را درخواست نمی­کند مگر اینکه ریزدیت­ها مدنظر باشد. این است که اطلاعات به صورت کلی در اختیار است و اگر به سایت مرکز آمار www.amar.org.ir مراجعه فرمایید، مشاهده می­کنید که اطلاعات آماری طرح­های آماری به صورت سری زمانی در آنها قرار دارد. برای مثال نتایج طرح آماری نیروی کار برای فصل بهار را روی سایت به نمایش گذاشیته­ایم که وضعیت اشتغال و بیکاری را مشخص می­کند. برای فصل تابستان را هم بزودی قرار خواهیم داد و سنوات قبل نیز به صورت کامل وجود دارد. یعنی به محض اینکه طرح به اتمام می­رسد و فرایند پردازش صورت می­گیرد سریعاً اطلاعات بر روی درگاه ملی قرار می­گیرد.

کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): درواقع پاسخ سوال ما این است که شما درگاه www.amar.org.ir را برای ارتباط الکترونیکی با ذینفعان خود تهیه کرده­اید. بخش سری زمانی که بیان کرده­اید را مشاهده کرده­ام که بسیار اطلاعات جالبی در آن ثبت شده است. بخش واحد اطلاع­رسانی و نشریات را دارید که بیشتر آمارها از آن طریق قابل دستیابی است که هم نهادهای حاکمیتی و هم بنگاه‌ها و هم اشخاص می­توانند به www.amar.org.ir مراجعه کرده و اطلاعات خود را دریافت کنند.

آقای مهندس رضایی، تا به حال پردازشی انجام داده­اید که مشخص کند مراجعه­کنندگان آیا از سایت­های دولتی مراجعه می­کنند؟ آیا از شما به صورت خاص‌منظوره برای یک برنامه مشخص اطلاعات آماری گرفته‌اند؟ در طی یکی دو سال اخیر شما تحلیل­های متنی خود را هم در سایت قرار داده­اید. یعنی متنی نوشته شده و تحلیل آن را هم زیر نمودار نوشته است مثلاً نوشته شده است که با رشد ۱۰% فلان چیز فلان نتیجه اخذ می­گردد. آیا آماری دارید که سازمان­های حاکمیتی و اجرایی از آنها به صورت خاص در برنامه­ریزی­های خود استفاده کنند و یا اینکه نه، شما این اطلاعات را قرار داده­اید و آنها استفاده می­کنند.

میهمان برنامه(آقای مهندس رضایی): درخصوص مرکز آمار ایران و انتشار نتایج، طبیعی است که در قسمت نشریات آماری هرکس که مراجعه کند به سایت می­تواند نشریات را دریافت کند یعنی چیزی را که به صورت کاغذی منتشر می­کنیم عینا آن را به صورت الکترونیکی هم خواهیم داشت. به طور کلی مرکز آمار ایران وظیفه تحلیل ندارد و تنها وظیفه توصیف و انتشار دارد. یعنی اگر ما در نشریات بحثی داریم فقط داده راتوصیف می­کنیم و یا آن را با دوره قبل قیاس می­کنیم.

از طرفی در برنامه­هایی که کشور به صورت مدون به دنبال آنها است (مانند برنامه پنجم) طبیعی است که تنها مرجع بی­طرف در تولید و انتشار آمار و متخصص در زمینه آمار، مرکز آمار کشورها می­باشد. مرکز آمار ایران هم به همین ترتیب عمل می‌کند. به همین خاطر وقتی در ابتدای سرشماری خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودیم، ایشان مواردبسیار زیادی را مطرح فرمودند از جمله این که آمار ستون فقرات برنامه‌ریزی در عرصه­های مختلف است و در ادامه اشاره فرمودند که هیچ انگیزه سیاسی و غیرسیاسی نباید در پردازش داده­های سرشماری تأثیر گذار باشد و باید مرکز آمار نشان دهد که در پردازش داده­ها کاملاً بی­طرف است و تابع واقعیات است و دستگاه­های اجرایی هم بتوانند به این آمارها اعتماد کرده و استفاده کنند.

پس زمانی که می‌خواهیم برنامه ۵ ساله را داشته باشیم، اساس این برنامه داده­های آماری است. داده‌های آماری از یک دستگاه بی­طرفی است، که در آن دستگاه انتشار نتایج هیچ تأثیری در عملکرد خودش نداشته باشد. برای مثال اگر نرخ رشد فعالیت­های کشاورزی در کشور ما زیاد و یا کم شود مربوط به عملکرد مرکز نمی­باشد ولیکن شاید دستگاه متولی آن در این زمینه پاسخگو باشد. لذا با این شرایط در برنامه­ها همیشه تأکید بر این است که از داده­های مرکز آمار استفاده شود و عملاً هم استفاده می­شود ولیکن در برخی از جاها هم باید بپذیریم که ما نقص داده آماری داریم، داده­های آماری ما به موقع نیست، برای مثال زمانی که ما سرشماری کشاورزی را در سال ۸۲ انجام داده­ایم و برنامه پنجم را در سال گذشته می­خواستیم نهایی کنیم، پس بخشی از اطلاعات ما قدیمی است که با استفاده از طرح­های آماری آن نتایج را آماده کرده­ایم و در اختیار دستگاه متولی قرار داده­ایم.

کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): آقای مهندس رضایی ضمن تشکر از توضیحاتی که فرموده­اید دراینجا سؤالی مطرح است. سیستم را عوض می‌کنم و از یک مرکز دولتی به یک مرکز خصوصی تولید‌کننده آمار می‌پردازیم. در کشورهای توسعه یافته مراکز تولیدکننده رسمی، مراکز آمار کشورها هستند که دولت­ها و حاکمیت هستند. اما مراکز دیگری هم در این رابطه فعال هستند و آمارهای خاص منظوره تولید می­کنند که آنها یک رویکرد پرواکتیو نسبت به استفاده از آمارهای خود دارند یعنی برای آن بازاریابی می­کنند. این سؤال به ذهنم آمد که وقتی به سایت مرکز آمار ایران مراجعه می­کنیم آنقدر آمارهای متنوعی یافت می­شود که واقعاً انسان می­ماند که چه موضوعی است که اطلاعات آن را نتوان در این سایت پیدا کرد. آیا شما این اطلاعات را به صورت دسته­بندی شده به سازمان­هایی که نیاز دارند و مورد استفاده قرار می­دهند اعلام می­کنید و یا خیر شما تنها تأمین می­کنید و آنها باید از این اطلاعات استفاده کنند.

میهمان برنامه(آقای مهندس رضایی): ما در کشور خود نظام آماری داریم و در این نظام شورای عالی آمار وجود دارد. به نمایندگی از دولت وضعیت آماری کشور را سیاست­گذاری و برنامه­ریزی می­کند. هر ساله برای طرح­های آماری که می­خواهیم انجام دهیم و فعالیت­هایی که داریم، کل برنامه­های طرح­های آماری خود را با توجه به گذشته‌ی طرح­های آماری خودمان و نیازی که برای طرح­های آماری داریم و همچنین نیازسنجی از دستگاه­های اجرایی مشخص می­کنیم که در شورای عالی آمار به عنوان عالی­ترین نهاد در کشور در آنجا فرایند را مشخص می­کنیم و طرح­های آماری تعریف می­شوند. طبیعی است با توجه به محدودیت­هایی که هم در کشور ما و هم در تمام کشورها وجود دارد ما نمی­توانیم تمام طرح­های آماری خود را هرساله اجرا کنیم و شاید هم ضرورتی برای این قضیه وجود نداشته باشد. برآوردها برای این است که در فاصله اجرای دو سرشماری و دو طرح آماری از انها استفاده شود، لذا سعی بر آن است که چارچوبی را انتخاب کنیم و مجموعه­ای را داشته باشیم که بتوانیم نیازهای آماری کشور را با اولویت آمارهای رسمی پوشش دهیم.

در مرکز آمار ایران وظیفه داریم که سه شاخص اصلی را اعلام کنیم که عبارتند از نرخ بیکاری، رشد اقتصادی کشور و شاخص­های قیمت، که این سه شاخص، شاخص‌های عمده کشور هستند. نرخ بیکاری را به صورت فصلی، شاخص­های قیمت را ماهیانه و نرخ رشد اقتصادی را سالیانه اعلام می­کنیم. همچنین کاری فراتر انجام داده­ایم که به صورت بحث حساب­های اقتصادی است که به تفکیک ۳۱ استان انجام می­دهیم. لذا ابتدا باید نیاز آماری برای این شاخص­های اصل تأمین شود. پس طبیعی است که طرح­های آماری باید در این قالب وجود داشته باشند. وقتی که می­خواهیم رشد اقتصادی یک کشور را درنظر داشته باشیم هم بخش صنعت هم کشاورزی و هم خدمات را باید لحاظ کنیم. پس باید داده­های آماری برای این سه بخش اصلی در اقتصاد کشور هم تأمین شود. پس بنابراین یک پوشش از این طرف داده­ خواهد شد و دستگاه­های دولتی هم چنین آماری را درخواست می­کنند. ولیکن از طرف دیگر ما محققینی را داریم که خیلی نیاز به داده­های سرجمع شده ندارند و نیاز به ریزداده­ها دارند. در اینجا وقتی چنین بحثی انجام می­شود طبیعی است که ما ریزداده­ها را به دلیل محرمانگی که برای داده­های آماری در مرکز آماری ایران داریم، قطعاً این موارد را روی سایت قرار نمی‌دهیم و سعی می­کنیم که اطلاعات بصورت سرجمع شده در اختیار افراد قرار بگیرد. محققین اگر اطلاعات را مربوط به یک مکان مشخص، یک محدوده سنی مشخص یا یک بخش اقتصادی مشخص بخواهند می­توانند درخواست خود را به مرکز آمار ایران بدهند و با حذف اطلاعاتی که مشخص می­کند این داده مربوط به کدام قسمت است در این قسمت می­توانیم این داده­ها را در اختیار آن افراد قرار دهیم و فعالیت­های تحقیقاتی و یا هر فعالیت دیگری که مدنظر آنها باشد را می‌توانند استفاده کنند.

کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): آیا در حال حاضر بازخورد عملیاتی دارید که کدام سازمان­ها حاکمیتی و اجرایی از آمارهای شما استفاده می­کنند؟

میهمان برنامه(آقای مهندس رضایی): به طور مشخص برای وزارت صنایع و معادن (وزارت صنعت، معدن و تجارت) ما هرساله سرشماری انجام می­دهیم از کارگاه­ها صنعتی ۵۰ نفر کارکن به بالا و در بخشی از استان­ها ۱۰ نفر کارکن به بالا را که ۱۷ استان ۱۰ تا ۵۰ را سرشماری انجام می­دهیم و ۱۳تای دیگر را نمونه­گیری انجام می­دهیم. برای کارگاه­های کمتر از ۱۰ نفر کارکن باز هم به صورت نمونه­گیری انجام می‌شود. برای معدن هم هرساله سرشماری انجام می­دهیم چون یکی از بخش­های عمده اقتصادی کشور بخش صنعت است به طور مشخص این وزارتخانه آنچه که آمار مربوط به مرکز آمار ایران است و داده­های ثبتی که خود دارند قیاس می­کنند و نهایتاً داده­هایی که طرح آمارگیری از صنعت و طرح آمارگیری از معادن است و نتایج آنها ملاک عمل برای این وزارتخانه­ است. همین بحث درمورد وزارتخانه جهاد کشاورزی برای باغداری و سایر فعالیت­های آنها نیز انجام می شود. در بخش­های دیگر مثلاً کاربران اینترنت و یا سایر طرح‌ها، که برای آنها یک طرح آمارگیری انجام داده­ایم که نتایج آن منتشر می­شود و وزارت مربوطه از این داده­ها استفاده می­کند. لذا داده­هایی که مرکز آمار ایران منتشر می­کند طبیعی است که در تعاریف و مفاهیم آن با دستگاه­های اجرایی هماهنگی لازم را دارد، استانداردها را مشخص و ابلاغ می­کند و حتی برخی موارد دستگاه­های اجرایی خود تقاضا می­کنند که یک طرح آماری انجام دهند ولیکن آن طرح آماری باید در سیکل نظامی که عرض شد قرار گیرد شورای عالی آمار، کمسیون­های بخشی آنها را تأیید کند و از نظر آماری چهارچوب­ها کاملاً مورد تأیید مرکز قرار گیرد و حین اجرا مرکز نظارت بر فرایند جمع­آوری و پردازش می­کند و در انتهای کار با تأیید مرکز این داده­های منتشر می­شود.

مجری برنامه: در بسیاری از موارد که با کارشناسان اقتصادی صحبت می­کنیم، گلایه از این موضوع دارند که آمار مشخصی مثلاً در مورد یک موضوعی وجود ندارد. حال ممکن است مربوط شود به اینکه داده­های اطلاعاتی شما از سازمان­های گاهی اوقات به صورت رسمی به شما می‌رسد و شما این اطلاعات را پردازش کرده و روی سایت قرار می­دهید. اما گاهی اوقات این اطلاعات وجود ندارد و خود شما باید این اطلاعات را جمع­آوری کنید. مثلاً قاچاق کالا، در این موارد اگر سازمان­ها بخواهند برنامه­­ریزی انجام دهند و نیاز به اطلاعات داشته­ باشند باید چه کاری انجام دهند؟

میهمان برنامه(آقای مهندس رضایی): اگر روش جمع­آوری، روش پردازش و انتشار آمار، الکترونیکی شود این مسائل قابل حل است. آنچه که تا به حال انجام می­شود (البته طی سال­های گذشته بخشی از آن را اصلاح کرده­ایم) این است که داده­ها به صورت دستی و با مراجعه جمع­آوری می­شود که این فرایند را طولانی می­کند. آنچه که در مرکز آماری ایران به موجب قانون برنامه پنجم و تکالیفی که برای مرکز گذاشته­اند و مصوبات دولت،‌مرکز آمار هم باید شبکه ملی آمار را راه­اندازی کند. در این شبکه باید داده­ها را از پایگاه­های دستگاه­های اجرایی بارکشی کنیم و یک پایگاه ملی داشته باشیم که در آن به صورت انباره و برخط بتوانند اطلاعات را داشته باشند و از آن استفاده کنند. در این مسیر اتفاقی که در حال رخ دادن است این است که اولاً آمارهای ثبتی را در کشور باید نهادینه کنیم به عبارتی داده آماری در هر دستگاهی، در همان جا که در حال تولید است آن تعداد از داده­ها که می­توانند قابلیت اطلاع­رسانی داشته­ باشند آن داده­ها جدا شود. یعنی نباید بعد از اینکه کاری انجام شد به سراغ داده­ها برویم بلکه در فرایند کار داده­ها آماری خود را خارج کنیم. سیستم آمارهای ثبتی یکی از اولویت­هاست که در حال انجام آن هستیم که آنها در قالب شبکه ملی آمار هستند.

تقریباً از سه سال پیش شبکه ملی آمار را به صورت جدی در مرکز شروع کرده­ایم. این شبکه به این صورت است که ما یک پایگاه اطلاعات آماری در مرکز آمار ایران تحت عنوان پایگاه اطلاعات آماری کشور داشته باشیم که این را در حال حاضر ایجاد کرده­ایم و به صورت مشخص و در دوره‌های زمانی مشخص اطلاعات از پایگاه­های آماری دستگاه­های اجرایی که تعاریف و استانداردهای آنها موردنظر مرکز آمار ایران باشد اطلاعات بارکشی شود و در این پایگاه قرار گیرد و هرکس برای دریافت اطلاعات خود صرفاً به این پایگاه مراجعه نماید و این پایگاه داده­هایی که در اختیار دارد صرفاً داده­های دستگاه نیست یعنی ارزیابی کیفی هم بر روی این داده­ها انجام داده باشد. در طی سنوات گذشته با پنج دستگاه این اقدام را انجام داده­ایم و بخشی از اقلام آماری آنها را به صورت نهایی شده در این پایگاه قرار داده­ایم، با ثبت­احوال این هماهنگی انجام شده، گمرک، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت آموزش و پرورش و وزارت مسکن و شهرسازی قدیم این اطلاعات از این گروه­ها گرفته شده است. همان‌طور که می‌دانید وقتی که این داده‌ها را بخواهیم دریافت کنیم باید اقلام آماری را تعریف کنیم. یعنی یک تعریف واحد درمورد هر قلم آماری بین مرکز و دستگاه متولی آن وجود داشته باشد و تعریف قلم را داشته باشیم. در سایت تعاریف و مفاهیم این را داریم و بعد داده­ها برای این نوع قلم آماری تعریف می­شود. برای مثال در بحث آموزش و پرورش، شاید نیازی نباشد که هر روز اطلاعات تمام دانش­آموزان را از آموزش­ و پرورش دریافت کنیم، بلکه اطلاعات را در یک مقطعی که ثبت­نام انجام شد و تکلیف دانش­آموزان مشخص شد دریافت کنیم. که می‌تواند حداقل سالی یک بار باشد. ولیکن یک سری داده­ها است مثل بحث قیمت­ها و طبیعی است که ما باید قیمت‌ها را ماهیانه رصد کنیم. یعنی در یک دوره زمانی مشخص، متفاوت است.

ما همه داده­های آماری کشور را نداریم به دلیل اینکه سیستم آمارهای ثبتی کاملی را نتوانسته­ایم متمرکز کنیم. ولیکن جهت‌گیری به این سمت است و برای اینگونه موارد ما طرح­های آماری مختلف تعریف می­کنیم و در قالب آنها حرکت می­کنیم که داده­های آماری جمع­آوری شود.

با توجه به اینکه گذر از کاغذ یکی از بحث­های بسیار جدی در مرکز آمار ایران است این برنامه را به گونه­ای تعریف کرده­ایم که از سال آینده طرحها یا داده­های آن را به صورت اینترنتی جمع­آوری کنیم و یا به صورت و یا به صورت PDA (مشابه موبایل­های شخصی) یا با لپ­تاپ که جهت حرکت در مرکز آمار چنین حرکتی است. مسئولین مرکز بصورت جد به دنبال این قضیه می­باشند و تجارب خیلی خوبی هم در این زمینه داشته­ایم که اطلاعات را به این روش از مردم جمع­آوری کنیم. در حال حاضر مشخصاً پرسش‌نامه اطلاعاتی مربوط به بنگاه و معاملات ملکی را نداریم و صرفاً از طریق اینترنت اطلاعات آن را دریافت می‌کنیم. بحث مصالح ساختمانی را که انجام می­دهیم صرفاً با PDA انجام می­گیرد ولی بخشی از طرح‌ها همچنان کاغذی است و در حال تبدیل آنها را نیز هستیم. امیدوار هستیم به سمتی حرکت کنیم که ظرف یکی دو سال آینده کلاً پرونده کاغذی را از مجموعه جمع­کرده باشیم و آنچه که اتفاق می­افتد با اولویت جمع­آوری الکترونیکی در بسترهای اینترنتی و اینترانتی و بعد از آن اگر مجبور به مراجعه مستقیم شده­ایم و نتوانستیم اطلاعات را به صورت ثبتی جمع­آوری کنیم با استفاده از PDA و نوت­بوک اطلاعات را بدست آوریم.

کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): حقیقتاً از همکاران آقای دکتر آذر در همین سطوح و بالاتر انتظار می­رود. آقای دکتر عادل آذر در دروس دانشگاهی مدیریت، مدرس تصمیم­گیری هستند. ایشان معروف هستند به علوم تصمیم­گیری که در این مورد کتابها و جزوات بسیاری دارند. وقتی ایشان به مدیریت مرکز آمار منصوب شده­اند با توجه به اینکه آقای دکتر مدد واقعاً زحمات بسیاری کشیده­اند و همه می­دانیم که کارهای بسیار بزرگی را آقای دکتر مدد انجام داده­اند اما آقای دکتر آذر وقتی منصوب شدند خیلی از دستگاه­های اجرایی ابراز امیدواری می­کردند که یک فردی که خود مدرس علوم مدیریت و تصمیم­گیری است به مسئولیت این مرکز منتصب شده است. با توجه به دیدگاهی که آقای مهندس رضایی مطرح کرده­اند و بسیار دیدگاه پیشرفته­ای است که جمع­آوری، پردازش و انتشار الکترونیکی انجام می­شود، می‌تواند علاوه بر اینکه غلط آماری را تصحیح و مشکلات آماری را رفع کند می­تواند سرعت را بالا برد و هزینه را بسیار کاهش دهد؛ که آقای مهندس رضایی در این مورد به ۵۰% اشاره کردند که شخصا اعتقاد دارم که خیلی خیلی بیشتر از اینها درصورتی که روال ادامه داشته باشد کاهش هزینه داریم. سال آینده ممکن است که جمع­آوری اطلاعات الکترونیکی شود و خیلی عالی است که در یکی، دو طرح از آن استفاده کرده­اید. امیدواریم که سال آینده آمارهای بیشتری به صورت الکترونیکی جمع­آوری کنید که حاصل آن کاهش هزینه و تسریع دردسترس قرار گرفتن آمار برای بهره­برداران باشد.

عوامل این برنامه:

· سردبیر: خانم مرضیه سالک

· گوینده: خانم رفعتی

· کارشناس برنامه: آقای مهندس علیرضا صائبی

·میهمان برنامه: آقای مهندس رضایی

· تهیه کننده: جناب آقای فنایی

· گزارشگر: خانم افشار

· نشر الکترونیک: خانم غفوری



درباره ی علیرضا صائبی

AI Consultant | Data Scientist | NLP Expert | SNA Expert مشاور هوشمندسازی کسب‌وکار، فعال در حوزه پردازش زبان طبیعی و علوم داده.

همچنین ببینید

فناوری اطلاعات در مرکز آمار–بخش دوم

زمان مطالعه: 14 دقیقه برنامه به سوی فردا که روزهای پنج‌شنبه ساعت ۱۱:۰۵ از رادیو اقتصاد پخش می‌شود برنامه‌ای ...