وب سایت علیرضا صائبی وبلاگ علیرضا صائبی
مرکز هوش مصنوعی و خط‌مشی دیجیتال (CAIDP) هر سال گزارشی به نام گزارش [۱]AIDV منتشر می‌کند که وضعیت هوش مصنوعی (AI) و ارتباط آن با ارزش‌های دموکراتیک (DV) را در کشورهای مختلف بررسی می‌کند. هدف این گزارش بررسی نحوه مدیریت هوش مصنوعی در کشورها و میزان پایبندی آنها به اصول و موازین بین‌المللی در این زمینه است که از طریق ارزیابی، سنجش و مقایسه خط‌مشی‌ها، راهبردها و عملکردهای مرتبط با هوش مصنوعی در کشورهای مختلف انجام می‌پذیرد.
عوامل ارزیابی در این گزارش بر اساس چارچوب های شناخته شده سیاست گذاری هوش مصنوعی (مثل اصول هوش مصنوعی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و توصیه‌های اخلاقی یونسکو برای هوش مصنوعی)، حقوق بنیادی بشر (اعلامیه جهانی حقوق بشر) و اصول تصمیم گیری دموکراتیک در هر کشور (شامل شفافیت، مشارکت عمومی و دسترسی به اسناد خط‌مشی) انتخاب شده اند. به نظر می‌رسد آشنایی با این سوالات و حوزه‌های طرح آنها می‌تواند در سطح کشور و حتی سازمان‌های بزرگ، منجر به ارتقاء سطح تطبیق در به‌کارگیری هوش مصنوعی و ارزش‌های دموکراتیک گردد.
پیشنهاد می‌کنم متخصصان و مشاوران هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات، این موارد را مطالعه نموده و برای سازمان خود به آنها پاسخ داده. آنگاه به هر پاسخ به‌صورت زیر نمره دهید: بله=یک، خیر=صفر و ۰.۵ (نیم) برای تطبیق ناقص یا بخشی. آنگاه اعداد را با یکدیگر جمع کنید و بر ۱۲ (نمره کامل) تقسیم کند و ببینید بر اساس این چارچوب، راه‌حل‌های هوش مصنوعی مورداستفاده شما چقدر به ارزش‌های دموکراتیک بین‌المللی منطبق هستند. نکته مهم در این ارزیابی آن است که ارزیابی بایستی حتماً بر اساس اسناد رسمی کشور (سازمان، شرکت یا مجموعه) انجام پذیرد و محتوای اخبار یا سایت‌های خبری در این زمینه قابل‌استناد نیست. به این معنی که مثلاً اگر در مورد پذیرش یا اجرای اعلامیه جهانی حقوق بشر سؤالی پرسیده شده است، این پذیرش یا اجرا باید حتماً در اسناد رسمی و قانونی کشور (مجموعه) ذکر شده و از طریق مبادی رسمی تصویب اسناد در کشور (مجموعه) مصوّب شده باشد.
ازآنجاکه این روش برای ارزیابی کشورها طراحی شده است، در صورت سؤال عناوینی همچون «کشور» و «مردم» ذکر شده که می‌توانید آنها را به ترتیب به «شرکت، سازمان یا مجموعه» و «همکاران، کارکنان» تغییر دهید.
فهرست پرسش‌ها:
۱: آیا کشور، اصول هوش مصنوعی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) را پذیرفته است؟
۲: آیا کشور، اصول هوش مصنوعی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) را اجرا می‌کند؟
۳: آیا کشور، اعلامیه جهانی حقوق بشر را پذیرفته است؟
۴: آیا کشور، اعلامیه جهانی حقوق بشر را اجرا می‌کند؟
۵: آیا کشور، فرایندی را برای مشارکت معنادار مردم در تدوین خط‌مشی ملی هوش مصنوعی ایجاد کرده است؟
۶: آیا اسناد و مدارک مربوط به خط‌مشی‌ها و رویه‌های هوش مصنوعی کشور به‌راحتی در دسترس عموم قرار دارد؟
۷: آیا کشور، یک نهاد (سازمان/مکانیزم) مستقل برای نظارت بر هوش مصنوعی دارد؟
۸: آیا اهداف زیر در سیاست ملی هوش مصنوعی ذکر شده است: «عدالت»، «پاسخگویی»، «شفافیت»، («حاکمیت قانون»)، («حقوق بنیادی بشر»)؟ [اجرا = الزام قانونی؟ = اعمال قانون؟]
۹: آیا کشور به‌موجب قانون، حق شفافیت الگوریتمی را برقرار کرده است؟ [GDPR؟ / COE+؟]
۱۰: آیا کشور، توصیه‌نامه یونسکو در مورد اخلاق هوش مصنوعی را پذیرفته است؟
۱۱: آیا کشور، توصیه‌نامه یونسکو در مورد اخلاق هوش مصنوعی را اجرا می‌کند؟
۱۲: آیا آژانس حفاظت از داده‌های کشور، قطعنامه‌های GPA 2018 در مورد هوش مصنوعی و اخلاق، قطعنامه GPA 2020 در مورد هوش مصنوعی و پاسخگویی، قطعنامه GPA 2022 در مورد هوش مصنوعی و پاسخگویی و قطعنامه GPA 2023 در مورد سیستم‌های هوش مصنوعی مولد[۲] را تأیید کرده است؟
شایان توجه است در آخرین ارزیابی انجام‌شده در گزارش ۲۰۲۲ این موسسه، ایران نمره ۳ از ۱۲ (جایگاه ۷۰ در بین ۷۵ کشور) را کسب کرده و در گروه پایین‌ترین کشورها (گروه پنجم) در کنار بنگلادش و ونزوئلا دسته‌بندی شده است و باید دید در گزارش بعدی که احتمالاً در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ منتشر خواهد شد، آیا ایران بر اساس معیارهای این روش، پیشرفتی در تطبیق خط‌مشی هوش مصنوعی بر ارزش‌های دموکراتیک داشته یا نه.
پی‌نوشت: جزئیات متدولوژی ارزیابی و توضیحات مربوط به هر سؤال در صفحات ۱۱۲۸ تا ۱۱۳۷ از گزارش ۲۰۲۲ موسسه CAIDP درج شده است.
[۱] Artificial Intelligence and Democratic Values Index
[۲] Generative AI
