وب سایت علیرضا صائبی وبلاگ علیرضا صائبی
برنامه به سوی فردا که روزهای پنج‌شنبه از ساعت ۱۱:۰۵ از رادیو اقتصاد پخش می‌شود برنامه‌ای است که به تشریح کاربردهای فناوری اطلاعات در امور روزمره و به زبانی ساده می‌‌پردازد.
شما می‌توانید نظرات ارزشمند خود را در انتهای همین مطلب ثبت و یا به صورت مستقیم برای نویسنده از طریق فرم تماس با من ارسال فرمایید.
این برنامه، برنامه هشتاد و دوم از سری برنامههای به سوی فردا است.
مجری برنامه: در این برنامه به موضوع فیلترینگ اینترنت می‌پردازیم و در خدمت کارشناس محترم برنامه جناب آقای علیرضا صائبی هستیم، از ایشان درخواست می‌کنم که مختصری از برنامههای گذشته در مورد فیلترینگ را بیان بفرمایند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): برنامه بسوی فردا در چندین جلسه گذشته به صورت مشخص به مسئله خدمات اینترنتی و مخاطبین، نظرات آنها و از همه مهمتر مسئله متولیان ارائه دهنده خدمات اینترنتی در کشور پرداخته است. در این برنامه به صورت ساخت‌یافته و با یک نظام مشخصی از تأمین‌کنندگان پهنای باند اینترنت مثل ارتباطات زیرساخت و سازمان فناوری اطلاعات در کشور دعوت شد، که در برنامه هم حضور یافتند و اطلاعات خیلی خوبی از این دو مهمان برنامه دریافت شد، همچنین از وزارت ارتباطات فناوری اطلاعات هم به صورت پیاپی دعوت شد که حاضر به حضور در برنامه نشدند. برای اولین بار یکی از اعضاء کمیته فیلترینگ یا کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در برنامه بسوی فردا حاضر شدند و ما برای اولین بار در یک رسانه ملی افتخار حضور یکی از این عزیزان را داشتیم. از زبان آقای آقامیری در مورد موضوعاتی مربوط به کمیته فیلترینگ صحبت‌های خوبی شنیده‌ایم. در یکی دیگر از برنامه‌‌ها از دونفر مسئولین شورای عالی فضای مجازی دعوت کردیم ولی تا به امروز موفق به میزبانی از این عزیزان نشدیم. امیدواریم تا مبحث مدیریت فضای مجازی و به خصوص ارائه خدمات اینترنتی با حضور یکی از اعضای شورای عالی فضای مجازی که حکم آن از سوی مقام رهبری در اسفندماه گذشته صادر شد به یک سرانجامی برسیم تا مخاطبین برنامه بتوانند به نتیجه معلومی از خدمات اینترنتی در کشور دست‌پیدا کنند.
در ادامه به جزئیات مباحثی که در برنامههای سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات زیرساخت مطرح شده است و بعضی تحلیلها بر روی آنها می‌پردازیم، امیدواریم که حاصل این تحلیلها و سؤالاتی که براساس فرمایش عزیزان مطرح شده است بتواند پاسخ‌های مناسبی را از سوی متولیان در پی داشته باشد.
با توجه به اینکه موضوعات مربوط به فضای مجازی در چند دسته قابل دسته‌بندی و تقسیم‌بندی است، در این برنامه همان تقسیم‌بندی که جناب آقای حکیم‌جوادی معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بیان کردند را عرض می‌کنم. تقسیم‌بندی خیلی خوبی را در سازمان فناوری اطلاعات در ۱۴ حوزه مدیریت IT، منابع انسانی، جذب سرمایه، مسائل حقوقی، تعاملات بین‌المللی، امنیت، حوزه تحقیقات و توسعه، حوزه IT و صنعت، آموزش و فرهنگسازی IT، زیرساخت تبادل اطلاعات، حوزه کاربردها و خدمات الکترونیکی و اینترنتی، تجارت و بازرگانی در فضای الکترونیکی، حوزه خدمات دولتی، حوزه محتوا، قوانین استانداردها و آیین‌نامه‌‌های مرتبط بر فضای مجازی و مسئله خدمات الکترونیکی ایجاد کرده است. در برنامههای گذشته به صورت پراکنده به بعضی از این مسائل پرداختیم، مثلاً زمانی که با وزارت علوم و آموزش و پرورش صحبت کردیم گفته‌هایی در حوزه آموزش و فرهنگسازی IT و همچنین در حوزه محتوا بیان شد.
سوالاتی در اینجا مطرح است که در برنامه آقای حکیم‌جوادی هم پرسیده شد؛ با توجه به ارتباط ایشان با دیگر سازمانها و دیگر دستگاههای اجرایی، تحلیلها را از همان حوزه اول یعنی حوزه مدیریتی IT به شکل سؤالات مطرح می‌کنم. آیا در حوزه مدیریت خدمات فناوری اطلاعات، مدل یا متودولوژی یا روش مشخصی را در کشور شروع کرده‌ایم؟ مخاطبین ما که جزء فرهیختگان فناوری اطلاعات می‌باشند کاملاً می‌دانند که ما هم مدلهای پذیرفته شده و هم روش استاندارد مناسبی در دنیا داریم.
سؤال ما از متولیان دستگاههای اجرایی در حوزه فناوری اطلاعات این است که آیا ما از مدل مشخصی در کشور تبعیت می‌کنیم؟ آیا مزیت استفاده از این مدل مشخص برای مدیریت فناوری اطلاعات این است که شاخص‌های معلومی را برای ارزیابی به ما می‌دهد؟ لذا اگر یک مدیر فناوری اطلاعات در ۱۰ یا ۱۲ ماه گذشته یا چندین سال گذشته که به عنوان ریاست یک سازمان فناوری اطلاعات مشغول به کار است، با چه ملاک‌‌‌هایی ارزیابی می‌شود؟ اگر ارزیابی آنها نتایج مثبت و یا منفی داشت آیا ما مدل مشخصی برای تشویق، تنبیه، جایگزینی و غیره در مدیریت خدمات فناوری اطلاعات سازمان‌‌های دولتی داریم؟ آیا مدیریت اجرایی ما در حوزه فناوری اطلاعات، همین نبود ملاک ارزیابی استاندارد را یکی از دلایل عدم رشد خدمات فناوری اطلاعات ما در کشور نمی‌دانند؟ یا دلیل نارضایتی مخاطبین در فناوری اطلاعات و خدمات ارائه شده را چه چیز می‌دانند؟ مثلاً در حوزه مدیریت فناوری اطلاعات یکی از مسائل ما راه‌اندازی درگاه‌های خدمات الکترونیکی است، در حال حاضر شاید بیش از ۴ یا ۵ سال از بخشنامه‌‌ای که هریک از دستگاههای اجرایی دولت موظف شده‌اند ۱۰ خدمت خود را بر روی اینترنت انجام دهند گذشته است، ولی تا به امروز هیچ نتیجه‌ای از ارزیابی این خدمات منتشر نشده است.
آیا یکی از مأموریت‌های اصلی ما در حوزه خدمات فناوری اطلاعات پاسخگویی به مخاطبان و استفاده از تجارب متخصصین بوده و یا خیر؟ و اگر بوده نقطه تماس مشخصی برای این موضوع در هر دستگاه اجرایی چگونه تهیه و تدوین شده است؟ مثلاً زمانی که نیاز به پلیس نیروی انتظامی باشد با شماره ۱۱۰ تماس می‌گیرید یا در موضوعات درمانی اگر به مشکلی برخورد کنید با شماره ۱۱۵ تماس می‌گیرید. اگر یک گزارش از سطح اجتماع و مسائل کار و امور اجتماعی صورت گیرد و یا اگر درمورد اشتغال سوالی وجود داشته باشد، مردم نقطه تماس ثابت و مشخصی ندارند. اگر پرسیده شود که در موضوعات بهداشتی و درمانی بخواهید مسئله‌ای را مطرح کنید با کدام بخش تماس می‌گیرید؟ درواقع چنین بخشی وجود ندارد. در سایت‌های اینترنتی تنها فرم‌های "تماس با ما" وجود دارد، ولی این امر ضامن پیگیری درخواست‌های مردم نخواهد بود. آیا در مدیریت فناوری اطلاعات از جمله کلیدهای اساسی که به عنوان تکلیف اجرایی برای دستگاههای دولتی تعیین شده است، یک مرکز ارتباطات مردمی و یا یک مرکز استفاده از تجارب متخصصین راه‌اندازی شده است که اگر کسی پیشنهاد، شکایات و یا نقدی داشت بتواند مطرح کند؟ این شماره تماس‌ها حتی اگر هم وجود داشته باشد توسط مردم به صورت عام شناخته شده نیستند، این امر می تواند یکی از مسائل مهم سیاستگذاری در مدیریت خدمات فناوری اطلاعات سازمانها باشد.
مجری برنامه: آیا در مدلهای کشورهای توسعه‌یافته مراکزی داریم که اطلاع‌رسانی به صورتی که فرمودید داشته باشند؟
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در کشورهای توسعه یافته همه مدلهای تجربه شده را استاندارد نمی‌کنند، بلکه یک قرارداد از بهترین تجارب جمع‌آوری می‌کنند. در کشورهای اروپایی، آمریکا و حتی در کشورهای شرق آسیا، مدلهای تجربه شده را دارند درنتیجه زمانی که مدل دارند، درواقع اول، رویه رسیدگی و مدیریت دارند دوم، شاخص‌های ارزیابی و سوم نحوه بهبود مستمر را در مدل به صورت ذکر شده دارند. اگر درحال حاضر بخواهیم گزارشی تهیه کنیم از این موضوع که مدیران دستگاه های فناوری اطلاعات چقدر با این مدل‌‌ها آشنا هستند، شاید با اسامی مدل ها و دوره‌‌های آموزشی آنها آشنا شویم اما یک مسئله‌ای مانند ISO است، که در دستگاههای اجرایی ما خیلی کم مشاهده می‌شود، به صورتی است که عام سیاستگذاری و ابلاغ شده است و به شکلی نیست که به عنوان یک گردشکار و وظیفه نگاه شود. در مورد نقاط تماس، در کشورهای توسعه‌یافته مثلاً در کشور دانمارک یک درگاه ثابت و مشخص برای همه خدمات دولتی خود دارد، یعنی وقتی وارد آن درگاه یا پورتال می‌شوید، تمام خدمات دولتی را می توانید از یک درگاه پیگیری کنید که نتیجه آن برای شما ارسال می‌شود. مانند Iran.ir اما این سایت مجموعه‌‌ای از لینک‌‌هایی است که به یکدیگر مربوط نمی‌باشند، یعنی اگر کد ملی، شماره اقتصادی، مشخصات مالی و حقوقی را در یک جایی مثلاً برای ثبت‌نام Iran.ir وارد کنیم، اگر لازم شد که وارد سایت refahi.ir شویم دیگر درگاه iran.ir اطلاعات فردی را انتقال نمی‌دهد که اگر لازم باشد وارد iran.ir شویم بتوانیم خدمات دیگر سازمانها را از همان قسمت دریافت کنیم و شکایات، نقد و یا پیشنهادات خود را اعلام نماییم. اگر این امکان هم وجود داشته باشد مکانیزمی برای پیگیری آن وجود ندارد. مثلاً اگر در همین سایت iran.ir خبر یا درخواستی را ثبت کنید، یک سامانه ۱۳۷ دارند که خود آنها اعلام کرده‌اند که از طرف شهرداری تهران پیگیری می‌شود و نتیجه پیگیری‌ها را اطلاع می‌دهند. اما اگر از وزارت امور دارایی و اقتصادی بخواهید مسئله‌ای را پیگیری کنند، چنین سیستمی وجود ندارد. یا در جهاد کشاورزی با توجه به ویژگی‌‌های خاص مخاطبین که کشاورزان و روستاییان می‌باشند، باید درگاه متناسب با مخاطب طراحی شده باشد. در کشورهای توسعه یافته در سیستم آموزشی حتی یک دانش‌آموز می‌تواند راجع به موضوعی نظر دهد یا از معلمی شکایت کند. چنین سیستمی در ایران هم وجود دارد که ۱۲۳ تلفن شکایات کودک آزاری و بهزیستی است که بسیار ساده طراحی شده است تا کودکان هم بتوانند تماس بگیرند، ولی این شرایط نیز مکانیزمی جدا و تنها مربوط به یک سازمان می‌باشد.
آیا ما مدلهای استاندارد و تجربه شده را ابلاغ کرده‌ایم؟ چون ما ابلاغیه‌های بسیاری را در حوزه فناوری اطلاعات داریم، مثلاً یک ابلاغیه داریم که، در بانک‌ها صورت حساب مشتریانی که Email آنها روی Gmail و یاهو است برای آنها ارسال نگردد و فقط به کسانی ارسال کنند که Email آنها داخلی باشد. سوال اینجاست که آیا این رویه مهمتر است و یا مدل استاندارد مدیریت خدمات فناوری اطلاعات؟ و اگر این مهمتر است چرا ابلاغ نشده است؟ و اگر ابلاغ شده چرا ارزیابی انجام نشده است؟ چون ما جشنواره ارزیابی وبگاه‌‌های دولتی و دستگاههای اجرایی را داریم، اما درباره کاری که باید در ارائه خدمات انجام دهند تا به امروز مسئله یکپارچه و متمرکزی به عنوان آیین‌نامه ابلاغی ندیده‌ایم.
گزارش برنامه
گزارشگر برنامه: چند سال دارید و شغل و حرفه شما چیست؟
مصاحبه شونده: ۲۸سال دارم و کارشناس برق و مخابرات هستم و کارمند یکی از اپراتورهای تلفن همراه می‌باشم.
گزارشگر برنامه: چقدر از اینترنت و در چه زمینه‌هایی استفاده می‌کنید؟
مصاحبه شونده: تمامی طول ساعت کاری و گاهی هم در منزل از اینترنت استفاده می‌کنم.
گزارشگر برنامه: به نظر شما مسئول و متولی اینترنت در کشور چه ارگان و چه سازمانی می‌باشد؟
مصاحبه شونده: طبیعتاً وزارت ارتباطات خواهد بود که خط مشی‌‌های اساسی را برای ارائه‌دهندگان سرویس اینترنت تعیین می‌کند.
گزارشگر برنامه: درحال حاضر با توجه به استفاده گسترده‌ای که از اینترنت می‌کنیم از شرایط آن رضایت دارید؟
مصاحبه شونده: خیر، چون استانداردهایی که ما در کشور داریم حتی به خیلی از کشورهای دیگر نزدیک هم نمی‌باشد، درحالی که ما مرتباً اعلام می‌کنیم که از خیلی کشورهای دیگر پیشرفته‌تر می‌باشیم. درصورتی از نظر اینترنتی از خیلی از این کشورها پایین‌تر هستیم.
گزارشگر برنامه: شما در چه زمینه‌هایی و چه مشکلاتی در استفاده از اینترنت دارید؟
مصاحبه شونده: یکی سرعت اینترنت است، بحث بعدی دسترسی به سرویس‌های اجتماعی معمولی مثل Email و Gmail است که به طور کل کار ما با اینگونه سرویسها در ارتباط می‌باشد. گهگاهی می‌بینیم که مثلاً به مدت یک هفته این سرویسها قطع می‌باشد.
گزارشگر برنامه: فکر می‌کنید که برای اصلاح وضعیت موجود چه سازمان، نهاد یا چه فردی موظف است؟ و چه کاری باید انجام دهد؟
مصاحبه شونده: طبیعتاً در ابتدا نمایندگان مجلس باید پیگیر این موضوع باشند. مثلاً در نزدیکی انتخابات Gmail را قطع می‌کنند، تا بخواهند آن را یک شعار انتخاباتی کنند که ما توضیح می‌خواهیم که چرا این سرویس های اجتماعی قطع می‌باشد. طبیعتاً وقتی خود نمایندگان مردم این توضیح را بخواهند خود وزیر شخصاً مجبور خواهد بود تا پاسخگو باشد.
گزارشگر برنامه: فکر می‌کنید بیشتر مشکلات ما در کاربری اینترنت فرهنگ کار کاربران اینترنتی می‌باشد و یا مدیریت است؟
مصاحبه شونده: ما می‌توانیم نوعی مدیریت داشته باشیم که خود فرهنگ‌ساز باشد و فرهنگ را اصلاح نماید.
مجری برنامه: آقای مهندس صائبی نظر شما راجع به صحبت‌های شهروند محترم که راجع به استفاده از اینترنت خیلی مشکلات دارند چیست؟
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): این شهروند محترم به عنوان یک کارشناس و به عنوان یک اپراتور صحبت کردند. صحبت‌های ایشان درست بود و یک نکته خیلی خوبی که در سؤالات خود مطرح کردند این است که چرا از وزیر راجع به کیفیت خدمات اینترنت سؤال نمی‌کنند؟ همین موضوع را از معاون وزیر سؤال کردیم و تا امروز که خدمت شما صحبت می‌کنم هیچ پاسخی دریافت نکردیم که چرا پهنای باند اینترنتی در کشور ما محدود است، درواقع این سوال بزرگی است چون موضوع کسب و کار است. مهندسی که مسئول فنی ارتباطات زیرساخت بودند فرمودند ما در حال حاضر در ارتباطات زیرساخت می‌توانیم چندین برابر نیاز کشور را داشته باشیم، ایشان در ادامه صحبت‌های خود فرمودند ما به موضوع به عنوان یک موضوع کسب و کار در رابطه با شرکت ارتباطات زیرساخت، نگاه می‌کنیم؛ یعنی پهنای باند می‌فروشیم و پول آن را دریافت می‌کنیم. در حال حاضر بسیاری از کاربران اینترنت آماده هستند که پهنای باند بالا بگیرند و هزینه آن را پرداخت نمایند. نمی‌گوییم در کشورهایی مثل عراق، افغانستان،… که اخیراً به جمع کاربران پرترافیک اینترنت پیوسته‌اند حامیانی برای استفاده از اینترنت پیدا شده است چون اینترنت هم در اجتماع مانند خدمات دیگر مثل تلفن همراه است. مثلاً کسی حمایت می‌کند تا از این خط اینترنت استفاده کنید و در نهایت بر روی آن تعدادی تبلیغات می‌بینید؛ مانند این مسائل در کشورهای دیگر هم وجود دارد بطوری که خط تلفن شهری آنها رایگان است، بخاطر اینکه از آن خط تلفن شهری خدماتی دریافت کنند و بر روی این خدمات شارژ شوند. مثلاً برای خدمات پزشکی که به شما ارائه می‌دهند روی آن خدمات، شارژی از شما دریافت کرده و در ازای آن خط تلفن رایگان به شما می‌دهند. همین کار را برای اینترنت در کشورهای دنیا انجام می‌دهند. یعنی سایت یک بانکی اعلام می‌کند که حساب‌های خود را در بانک ما قرار دهید و ما به شما خدمات بانکی ارائه می‌دهیم یا یک بیمارستان خدمات درمانی ارائه می‌دهد از طرف دیگر پهنای باند ۲۵۶ K را در ماه به صورت رایگان ارائه می‌دهد. درواقع این روشی است که در خیلی از کشورهای دنیا اعمال می‌گردد یا حداقل ۵۰% هزینه آن را تقبل می‌کنند. ما دانشگاه‌هایی داریم که به دانشجویان خود اعلام می‌کنند به صورت مجازی از ما آموزش دریافت کنید بجای آن ما هزینه اینترنت شما را پرداخت می‌کنیم.
در این گزارش شخص مصاحبه شونده وضع را نامطلوب یا چیزی بیشتر از نامطلوب در تعاملات خود بیان کردند. از سازمان فناوری اطلاعات سؤال پرسیده بودیم که آیا ما در کشور تصمیم تولید Google talk یا Yahoo messenger یا مواردی از این قبیل را داریم؟ آیا تصمیم استفاده از این موارد را در جهت استفاده از خدمات یا ایجاد یک ارزش افزوده داریم؟ بنابراین این مسائلی است که در گزارش پرسیده شده بود و ما در حوزه مدیریت IT که وارد شدیم، می‌پرسیم. آیا تصمیم متمرکزی در این رابطه گرفته شده است؟ آیا دستگاه اجرایی خاصی متولی پیگیری و یا ارزیابی این موضوعات است؟ مثلاً شورای عالی فضای مجازی که اخیراً تشکیل شده قرار است در سطح سیاستگذاری عمل کند، ما منتظر خواهیم بود که سیاستگذاری در این زمینه انجام گیرد. در حال حاضر چیزی بیش از ۲ یا ۳ ماه از تشکیل این شوراء گذشته است. ما شاهد شوراهای دیگری هم در کشور بودیم که ایجاد شدند ولی یکی از مصوبات آن ۱۲ سال طول کشید. اما آیا در فضای مجازی هم ما چنین رویکردی را شاهد هستیم یا خیر قرار است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات یا دیگر متولیان به این نکته فکر کنند که اینترنت یا خدمات الکترونیکی جریانی است مثل تلفن و ارتباط، که ما می‌خواهیم از آن طریق خدمات را ارزانتر و ساده‌تر به مردم ارائه دهیم. ما این مسائل را بسیار زیاد در برنامه مورد بررسی قرار دادیم که اگر خدمات در فضای الکترونیکی ارائه شود ما مسائلی مثل آلودگی هوا، بیماری‌ها، تردد بی‌دلیل و بسیاری از هزینه‌‌‌های مرتبط با این موضوع را نخواهیم داشت. این موارد سؤالاتی بود که می‌توان از متولیان IT پرسید که امیدواریم بتوانیم پاسخ این سؤالات را دریافت کنیم.
عوامل این برنامه:
· سردبیر: خانم مرضیه سالک
· گوینده: خانم رفعتی
· کارشناس برنامه: آقای مهندس علیرضا صائبی
· تهیه کننده: جناب آقای فنایی
· گزارشگر: خانم افشار
· نشر الکترونیک: خانم غفوری
