وب سایت علیرضا صائبی وبلاگ علیرضا صائبی
برنامه به سوی فردا که روزهای پنج‌شنبه از ساعت ۱۱:۰۵ از رادیو اقتصاد پخش می‌شود برنامه‌ای است که به تشریح کاربردهای فناوری اطلاعات در امور روزمره و به زبانی ساده می‌‌پردازد.
شما می‌توانید نظرات ارزشمند خود را در انتهای همین مطلب ثبت و یا به صورت مستقیم برای نویسنده از طریق فرم تماس با من ارسال فرمایید.
مجری برنامه: امروز در برنامه به سوی فردا در خدمت کارشناس محترم برنامه آقای مهندس علیرضا صائبی هستیم و از حضور ایشان بهره‌مند خواهیم شد. در برنامه امروز قرار بود که در خدمت جناب آقای دکتر کاردان باشیم که ایشان از متخصصان و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات هستند و از حضور ایشان در برنامه استفاده کنیم، اما علی‌رغم هماهنگی‌هایی که با دانشگاه امیرکبیر انجام شده بود، متاسفانه در اخرین لحظه روابط عمومی این دانشگاه از انجام این مصاحبه ممانعت به عمل آورد و نتوانستیم که از صحبت‌های خوب ایشان بهره‌مند شویم. امیدواریم که این مسائل و مشکلات در برنامه آینده پیش نیاید و ما این افتخار را داشته باشیم که در جلسات آینده در خدمت جناب آقای دکتر کاردان باشیم. با بحث آموزش الکترونیک در برنامه امروز در خدمت کارشناس برنامه خواهیم بود.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): در این برنامه که فکر می‌کنم برنامه پنجاه و دوم از سری برنامه‌های به سوی فردا است و در برنامه هفتم از برنامه‌هایی که در سری آموزش الکترونیکی صحبت می‌کنیم، قصد داشتیم تا از نظرات دانشمند گرامی جناب آقای دکتر کاردان بهره‌مند شویم و به دلیل اینکه ایشان در برنامه حضور ندارند، مروری از بحث‌های گذشته را انجام می‌دهم و چند نکته راجع به آموزش الکترونیکی خدمت شما عرض می‌کنم. در برنامه‌های گذشته که با مدیر فناوری وزارت اطلاعات آموزش و پرورش، جناب آقای نوری که صحبت می‌کردیم، بحث‌هایی در رابطه با مدارس هوشمند مطرح شد و ارتباطاتی که با دانش‌آموزان مطرح می‌شود از طریق سیستم‌های چند رسانه‌ای که بتوان درس را به حالت موثرتری به دانش‌آموزان انتقال داد. آمار قابل تاملی را ایشان اعلام کردند و حدود ۵/۱۱ میلیون ثت‌نام در سامانه ثناد را برای مهرماه ۹۰ اعلام کردند. خوب این عددی است که ما را به این فکر وامی‌دارد که چه‌طور است که ما با همان ساختاری که ۳۰سال پیش ۵۰ سال پیش در حال آموختن دروس به دانش‌آموزان بودیم با تغییر در محتوی دروس اما به همان شکل، یعنی به این صورت که دانش آموز سر کلاس حاضر می‌شود و نهایتا چند کار کمک آموزشی را در کار فوق برنامه خود قرار می‌دهد و از آنها به عنوان راهکار بهتری برای درک مطلب استفاده می‌کند. بازهم داریم به همان ترتیب درس را به دانش‌اموز ارائه می‌دهیم.
در اینجا چند سوال مطرح می‌شود : اولین سوال اینکه ما چه می‌توانستیم بکنیم؟ آقای مهندس نوری در برنامه‌های گذشته اشاره کردند. ما مبحثی را داریم که این مبحث به نام یادگیری بومی‌سازی شده و یا سازگار با توانمندی دانش‌آموز مطرح می‌شود. این از جمله مباحث بسیار جدید در حوزه یادگیری و آموزش الکترونیکی است. توجه داشته باشید که من از واژه یادگیری الکترونیک استفاده می‌کنم، نه آموزش الکترونیک. یعنی در واقع در اینجا بیشتر به این سمت می‌رویم که انگیزش دانش‌آموز را برای یادگیری و جذابیت مطلب را نزد دانش‌آموز برای یادگیری افزایش دهیم به صورتی که او رقبت بیشتری به یادگیری داشته باشد. توجه به استعدادهای دانش‌آموزان در مناطق، مقاطع و دروس مختلف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مثلا چند دانش‌آموز را در یک کلاس می‌گزارید. یک معلم، یک درس را بهاینها ارائه می‌دهد و توقع داریم در پایان ترم هم نمره یکسان بگیرند. علت اینکه نمره‌ها یکسان نیست،نابرابری استعداد دانش‌آموزان و میزان فراگیری آنها در یادگیری درس است.
به همین منظور دروسی را به صورت خاص برای استعدادهای خاص مطرح کرده‌اند. یعنی در ابتدایی که دانش‌آموز به مدرسه می‌رود، استعدادسنجی می‌شود و خانواده‌ی او و نوع تجربه او در زندگی، نوع استعداد او در فراگیری علوم مختلف که دارد، مثلا می‌دانید که یک نفر به ورزش علاقه دارد و یک نفر به هنر، یک نفر به ریاضی و دیگری به ادبیات. به همین علت است که در دبیرستان و یا در مقاطع بالاتر تحصیلی رشتههای مختلفی را انتخاب میکنند. ابتدا توانمندی و استعداد او را می‌سنجند و بنابر آنچه که او استعداد دارد آموزش‌هایی را به او ارائه میکنند. سطح بالاتر این یادگیری سازگار با استعداد دانش‌آموز این است که ما بدانیم در کدام بخش کشور و به چه میزان چه تخصص‌هها و توانمندی‌هایی را لازم داریم. که آن استعدادهایی را که در آن زمینه ضعیف‌تر است و مازاد بر نیاز کشور است را به سمت نیازهای کشور هدایت کنیمفیعنی اصطلاحا توانمندسازی کنیم. و این نباشد که چون دختر و یا پسر من در زمینه فنی و مهندسی ضعیف است و کشور به آن نیاز دارد، را نادیده بگیریم و چون به ادبیات علاقه دارد بیشتر ان را برای او تدریس کنیم. واقعا این‌طور نیست و در کشورهای پیشرفته اینکار را میکنند که برنامه‌ریزی میکنند و استعداد را به سمتی هدایت میکنند که بتواند شکوفا شود.
مجری برنامه: ما جای علاقه را در این آموزش‌ها پیدا نکرده‌ایم و نمی‌دانیم که علاقه چقدر می‌تواند در پیشرفت آموزش‌ها موثر باشد.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): استعداد دانش آموز از یک جهت ملاک یادگیری است و از سمت دیگر مسئله ایجاد رقبت در دانش‌اموز هم جزء مسائل بسیار مهم است. یعنی در واقع ما همان‌قدر که سعی می‌کنیم استعداد دان‌آموز را کشف کنیم، همان‌قدر سعی می‌کنیم که رقبت دانش‌آموز را تحریک کنیم. شما در نظر بگیرید که یک دانش‌آموز ۷ و یا ۸ یا ۹ساله خیلی هم ممکن است در استعدادسنجی رتبه‌های نابرابری را کسب نکند. یعنی همان‌قدر که به ادبیات علاقه دارد به هنر نیز علاقه داشته باشد. در این صورت این دانش‌آموز را به نقاشی هدایت می‌کنید و یا به سمت شعر و موسیقی؟ طبیعی است که اینها همه بسته به مسائل اقلیمی، مسائل خانوادگی،اقشار مختلف اجتماع، قومیت‌ها و مسائلی از این قبیل تغییرپذیر است. حال اگر شما تربیت دانش‌آموز و یا دانشجو را به سمتی هدایت کردید که جذابیتی برای او نداشت. در نظر بگیرید که ما داریم همه درس‌ها را به دانش‌آموزان یکجور می‌گوییم و به یک نحو ارائه می‌کنیم. چه ضمانتی داریم؟ و همین اتفاقی که می‌افتد، خواهد افتاد. یعنی الآن چندین سال است که ما شاهد این موضوع هستیم و این را می‌بینیم که مثلا دانش‌آموز به ریاضی علاقه ندارد و به هنر غلاقه دارد. او را مجبور می‌کنیم که در درس ریاضی نمره ۱۸ یا ۱۹ بگیرد به هر طریقی مثل گرفتن معلم خصوص و … این یادگیری سازگارپذیر نیست.
صحبت ما در این خصوص طیفی است. در مباحث یادگیری سازگارپذیر و سازگار با موضوعاتی که چه استعداد دانش‌اموز باشد و چه نیاز جامعه این موضوع مطرح است که طیف‌هایی دارد، قواعدی دارد، انگیزش دانش‌آموز سنجیده می‌شود و اگر دانش‌آموز برای رشته آن درس مناسب نباسد اصلا به آن سمت هدایت نمی‌شود. بنابراین همه اینها با هم ملاک عمل قرار می‌گیرند. یعنی شما هم شخص زا ترغیب می‌کنید و هم در آن زمینه هدایت می‌کنید. اما اینها چگونه پیدا می‌شود؟ یکی از مسائل بسیار مهم این است که این موضوع را از کجا متوجه می‌شویم. امروزه علوم و فنونی مطرح شده است که که در حوزه فناوری اطلاعات و خارج از این حوزه هم نیست. علومی مثل داده‌کاوی، که اصطلاح فنی آن data mining است. علومی مثل شناسه الگوهای آماری و مسائلی از این قبیل. بگذارید تا من مثال ملموس‌تری را عنوان کنم. می‌دانید که آموزش ورزش یکی از نقاط مقفول در سیستم‌های آموزش عمومی در کشور ماست. یعنی به صورت خاص داریم و چند سال است که مدارس ورزشی داریم که بسیار کم هستند. و می‌دانید که ما استعدادهای ورزشی بسیار زیادی داریم. این آموزش ورزش از کجا پیدا می‌شود؟ و از کجا می‌فهمیم که دانش‌آموز ما توان ورزشی دارد؟ یکی از راه‌ها این است که ویژگی‌های قهرمانان ورزشی را بررسی میکنند مثل گروه خون، قد و نسبتBMI بدن و نسبت‌هایی از قبیل. و نگاه میکنند ببینند عمده‌ترین ویژگی‌ها در قهرمانان چیست. مثلا والیبالیست چه ویژگی‌هایی دارد. حال این را برای دانش‌آموزان مقطعی که مناسب برای ورود به ورزش حرفه‌ای هستند را پیدا میکنند. مثلا می‌خواهند بروند به دبیرستان والیبال و یا دبیرستان کاراته. در ژاپن برای کاراته این راداریم.در ژاپن کاراته و جودو جزء دروس اجباری بود و البته فکر می‌کنم که جودو هنوز هم هست. استعدادسنجی هم به این ترتیب است که از روی استعدادهای قهرمانان ورزشی به استعداد دانش‌آموزان پی می‌برند. این جزء زیباترین استفاده‌ها از فناوری است. بر این اساس استعداد را پیدا میکنند و حالا آموزش‌هایی را برای آن طراحی میکنند که جلسه قبل با آقای نوری در مورد آن صحبت کردیم. یعنی ما از بین سی یا چهل عنوان آموزشی آن قسمتی را انتخاب می‌کنیم که وقت کمتری از دانش‌آموزمان تلف شود و رغبت بیشتری به آن داشته باشد و پیشرفت بهتری هم داشته باشند. از مسئولین نظام آموزش و پرورش کشور خواهش می‌کنم که به این نکته خیلی توجه کنند ما دلیلی نداریم برای بهره‌های هوشی، ریاضیات را از اول کتاب شروع کنیم و یا علوم را از اول کتاب شروع کنیم. ما به راحتی می‌توانیم سرعت طی کردن مطالب کتابهای را بالا ببریم. ما به طور متوسط برای یک دانش‌آموز حدود یازده کتاب ریاضی تدرس می‌کنیم. آیا باید این یازده کتاب را در طول یازده سال طی کند.
دانش آموزان نخبه نابغه‌تری را که امروز آنها را به مدارس استعدادهای درخشان می‌برند، آیا آزمون استعدادهای درخشان یک آزمون استاندارد برای شناخت توانمندی‌های غیر ریاضی، ادبی، هنری و ورزشی هم هست؟ این مسئله‌ای است که ما راجع به آن صحبت می‌کنیم. اگر برابر دانش‌آموز کامپیوتر گذاشتیم، آیا برای دانش‌آموزی هم که به هنر علاقه دارد و یا استعداد نمایش دارد، واقعا کامپیوتر لازم است؟ چندرسانه‌ای لازم است؟ و اگر لازم است به چه نحوی باید باشد؟ ما چقدر به این محتوی‌ها دقت می‌کنیم.
موضوعات دیگری هم قابل طرح است. از جمله اینکه، آقای نوری هم جلسه گذشته اشاره فرمودند، اگر ما داریم دروسی مثل دینی، مثل علوم رفتاری، به دانش‌آموز ارائه می‌کنیم چقدر این را در زمان امتحان در رفتار دانش‌آموز ارزیابی می‌کنیم؟ یعنی ارائه موثر درس به‌طوری که در رفتار دانش‌آموز خود را متجلی کند، آیا انجام می‌شود؟ زمانی ما ریاضی را درس می‌دهیم و آن را روی برگه هم می‌توان امتحان گرفت ولی آیا دین و ایمان را هم می‌تواند بر روی برگه امتحان گرفت؟ آیا واقعا می‌شود علوم رفتاری و علوم اجتماعی که قرار است خود را در رفتار دانش‌آموزان ما خوب متجلی کند، آیا خود را نشان می‌دهد و آیا در زمان ارزیابی، آن را طوری ارزیابی می‌کنیم که رفتارش را ارزیابی می‌کنیم و یا اصلا قرار نیست که این کار را انجام دهیم. به قول یکی از اساتید فن، مثل ضبط کننده صدا، ضبط کند و مثل پخش‌کننده صدا، پخش کند و ما بگوییم که شما فارق التحصیل دبیرستان هستید و یا شما فارق‌التحصیل لیسانس، مهندسی و ….؟
آیا واقعا این‌طوری است؟ همین داستان در رشتههای علوم و همین داستان در رشتههای هنر. همه ما در دوره راهنمایی نقاشی و خط پاس کرده‌ایم و خط‌هایی که بر روی کاغذ می‌نویسیم نشانگر ارزیابی ما از نمره خط دوران راهنمایی است.
مجری برنامه: آقای مهندس صائبی اشاره خوبی داشتند به اینکه ما تمام آموزش‌هایی را که می‌دهیم با یک مقیاس و اندازه‌گیری استاندارد باید مورد توجه قرار دهیم و فکر نکنیم که حالا آن مقیاسی که الان در کشور ما به عنوان مقیاس در نظر گرفته می‌شود و اسعداد بچه‌ها در زمینه‌های مختلف اندازه‌گیری می‌شود و همه هم با یک خط‌کش اندازه‌گیری می‌شود، اینها مقیاس‌های درستی است و می‌تواند ما را به نتایجی که می‌خواهیم برساند.
کارشناس برنامه(آقای مهندس صائبی): همان‌طور که در گزارش اشاره شد و در این برنامه هم به آن پرداختیم، نوع طرح مسئله هوشمندسازی در مدارس و نوع یادگیری مبتنی بر فناوری اطلاعات و امکانات فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش، طیف بسیار وسیعی دارد و می‌بینیم که امکانات بسیار زیادی را می‌شود چه از طریق فناوری اطلاعات در حوزه توانمندسازی آموزش‌های خاص مطرح کرد. یعنی آن مبحث آموزش و یادگیری سازگارپذیر که حضورتان عرض کردم صرفا بر مبنای فناوری اطلاعات ممکن است. در اینجا می‌گوییم که فناوری اطلاعات توانمندساز این نوع آموزش است، و چه اینکه فناوری اطلاعات تسهیل‌گر بعضی از انواع آموزش باشد، به این معنا که مثلا دیدیم که موضوع آموزش‌های چندرسانه‌ای و یا استفاده از نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای در آموزش علوم و یا فنون خاص می‌تواند بسیار موثر واقع شود. در این بحث به همین مقدار بسنده می‌کنم و عرض می‌کنم که امروز یکی از روندهای اصلی بحث‌های آموزش و پرورش و تربیت و …که به درستی هم در جلسه گذشته جناب آقای مهندس نوری اشاره فرمودند که تربیت الکترونیکی که این بسیار واژه به جا و درستی بود که به کار رفت. استفاده از حوزه‌های مختلف فناوری اطلاعات، نه فقط نرم‌افزار و نه فقط سخت‌افزار و سرویس‌ها پیامکی و چیزهایی از این قبیل. استفاده از امکاناتی نظیر آنچه که در استعدادیابی عرض کردم و آنچه که در آموزش چند رسانه‌ای، آموزش منطبق بر استعدادهای دانش‌آموزی عرض کردم تا مباحث مربوط به ارزیابی کاملا مطرح است بنابراین اطلاعات و حوزه را به سمت یادگیری الکترونیک پیش می‌برد. یعنی امکانات فناوری اطلاعات می‌تواند به قدری جذابیت ایجاد کند که دانش‌آموز با رغبت سرکلاس درس حاضر شود و با سرعت بیشتری محتوی بیشتری را بیاموزد.
در جلسات آینده به بعضی از تکنولوژی‌های دیگر اشاره خواهم کرد که بدانید چه‌طور فناوری اطلاعات توانسته است در عرصه افزایش انگیزه دانش‌آموز برای درس‌خواندن فعال شود.
عوامل این برنامه:
· سردبیر: خانم مرضیه سالک
· گوینده: خانم رفعتی
· کارشناس برنامه: آقای مهندس علیرضا صائبی
· تهیه کننده: جناب آقای فنایی
· گزارشگر: خانم افشار
· نشر الکترونیک: خانم کریمی
